Bir Heykelin Canlanışıyla Başlayan Psikoloji Teorisi: Pygmalion Etkisi Nasıl Gerçekliği Şekillendiriyor?
Mitolojik bir aşk hikâyesinden yola çıkan Pygmalion etkisi, bireylere yönelik beklentilerin onların davranışlarını ve performanslarını nasıl dönüştürebildiğini gözler önüne seriyor. Roma mitolojisinden modern psikolojiye uzanan bu kavram, eğitimden iş dünyasına kadar birçok alanda etkisini sürdürüyor.
Mitolojik Temeller: Pygmalion ve Galatea Hikâyesi
Roma şairi Ovidius’un Metamorfozlar adlı eserinin onuncu kitabında anlatılan Pygmalion miti, ideal güzelliği sanatla birleştiren heykeltıraş Pygmalion’un hikâyesini konu alır. Kıbrıslı bu sanatçı, dış dünyanın yozlaşmış ilişkilerinden uzaklaşarak fildişinden kusursuz bir kadın heykeli yontar. Zamanla heykele duygusal olarak bağlanır ve aşk tanrıçası Venüs’ün lütfuyla heykel canlanarak Galatea’ya dönüşür.
Mitin Psikolojiye Evrimi: Pygmalion Etkisi
Bu anlatı yalnızca mitolojik bir aşk hikâyesi olarak kalmaz, zamanla modern psikoloji literatüründe “Pygmalion etkisi” olarak kavramsallaşır. Pygmalion etkisi, bir bireye yönelik beklentilerin o bireyin davranışlarını ve performansını doğrudan etkileyebileceğini ifade eder. Başka bir deyişle, insanlar kendilerine duyulan inanca uygun davranışlar sergilemeye eğilimlidir.
Bilimsel Kanıtlar: Rosenthal-Jacobson Deneyi
1968 yılında psikologlar Robert Rosenthal ve Lenore Jacobson, Kaliforniya’daki bir ilkokulda yaptıkları deneyle bu etkiyi deneysel olarak ortaya koymuştur. Öğretmenlere bazı öğrencilerin yüksek potansiyele sahip olduğu bilgisi verilmiş, aslında rastgele seçilen bu öğrenciler yıl sonunda akademik olarak belirgin bir gelişim göstermiştir. Öğretmenlerin beklentileri, öğrencilerin kendilerine olan inançlarını ve başarılarını artırmıştır.
Pygmalion Etkisinin Yaygın Kullanım Alanları
Pygmalion etkisi yalnızca eğitim değil, iş yaşamı, sağlık sektörü, spor ve aile ilişkileri gibi birçok alanda gözlemlenmiştir. Yöneticilerin çalışanlarına, ebeveynlerin çocuklarına ya da antrenörlerin sporculara yönelik olumlu beklentileri, karşı tarafın özgüvenini ve performansını artırabilmektedir.
Kültürel Etkiler: Shaw ve My Fair Lady
George Bernard Shaw’un 1913 tarihli Pygmalion adlı tiyatro oyunu, mitin modern bir uyarlaması olarak öne çıkar. Bu eser sınıf farklılıkları, toplumsal kimlik ve güç ilişkileri temalarını işler. Sonradan müzikal ve sinema uyarlamalarıyla geniş kitlelere ulaşan hikâyede, bir insanın şekillendirilmesi ve bu sürecin etik boyutları tartışılır.
Eleştiriler ve Sınırlamalar
Pygmalion etkisinin etkili olduğu birçok alan ve deneyle desteklendiği görülse de bazı araştırmacılar, bu etkinin bağlama ve bireysel farklılıklara göre değişebileceğini belirtmiştir. Ayrıca etkinin uzun vadeli sonuçlarının her zaman tutarlı olmadığı yönünde eleştiriler de mevcuttur.
Kaynak: CUMHA - CUMHUR HABER AJANSI
