CHP’Lİ CEVDET AKAY: “BÜTÇENİN BİNDE 2,5’UYLA DIŞİŞLERİ YÜRÜTÜLÜYOR, YATIRIMA PAY YOK, VAKFI DA TBMM DENETLEYEMİYOR”

TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda Dışişleri Bakanlığının 2026 yılı bütçesi görüşülürken, CHP Karabük Milletvekili Cevdet Akay bütçe rakamlarını kalem kalem değerlendirdi. Konuşmasına Bakanlık bütçesinin genel büyüklük içindeki yerine dikkat çekerek başlayan Akay, “2026 yılı Bakanlık bütçesi 46 milyar 805 milyon, binde 2,47 genel bütçe büyüklüğü içerisinde, 189 trilyonluk bir bütçede binde 2,47’lik bir rakam.” dedi.

Geçen yılla kıyaslama yapan Akay, “Geçen yıl 39 milyar bütçe büyüklüğü vardı Dışişleri Bakanlığının, o da binde 2,64’e tekabül ediyordu; oransal olarak da biraz düşüş olmuş.” ifadelerini kullandı. Nominal artışın da sınırlı olduğuna işaret eden CHP’li vekil, “Geçen yıla göre artış 7 milyar 770 milyon yani yüzde 19,90; enflasyon oranının altında bir artış var bütçe rakamlarında. Bu artış oranını biz de düşük buluyoruz kıymetli vekillerin de söylediği gibi.” dedi.

“En Azından Enflasyonun Üstünde Bir Artış Beklerdik”

Dışişleri Bakanlığı gibi kritik bir bakanlığın bütçesinin enflasyonun bile altında artmasının doğru olmadığını savunan Akay, “Dışişleri Bakanlığı gibi önemli bir bütçede en azından enflasyon oranının üstünde bir artış olması beklenilen karar olurdu, bu bütçede bunu göremiyoruz.” sözleriyle eleştirisini dile getirdi.

Program bazlı dağılıma bakıldığında en büyük payı “dış politika programının” aldığını belirten Akay, “Dış politika programı en büyük payı alıyor, 38 milyar 87 milyon, yüzde 81,37'sine tekabül ediyor.” dedi. 2024 yılında bu kapsamda 20 milyar lira harcama yapıldığını, 2025 Haziran itibarıyla 11 milyar liranın kullanıldığını hatırlatan Akay, yıl sonunda ödeneklerin büyük ölçüde gerçekleşeceğinin görüldüğünü söyledi.

Şehit Yakınları ve Gaziler İçin 12,4 Milyon TL: “12 Milyar Demek İsterdim”

Akay, hemen her bakanlık bütçesinde dile getirdikleri bir başlığa da Dışişleri özelinde değindi: şehit yakınları ve gazilere ayrılan pay. “Burada, bütün bakanlıklarda, Sayın Bakanım, şehit yakınları ve gazilere ayrılan paylar inanın çok düşük, bunların hep artırılmasını biz burada talep ediyoruz.” diyen Akay, Dışişleri Bakanlığı için ayrılan tutarı “12 milyon 400 bin TL” olarak açıkladı ve ekledi: “12 milyar demek isterdim gerçekten, 12 milyon 400 bin TL.”

Bu kalemden 2024 yılında 8,3 milyon lira harcama yapıldığını, 2025 Haziran itibarıyla ise sadece 923 bin liralık harcama görüldüğünü belirten Akay, “Yetersiz bir bütçe, bunun artırılması çok çok önemli ve bunu bütün bakanlıklardan beklediğimiz gibi Dışişleri Bakanlığından da bekliyoruz.” dedi.

Cari Transferler ve Yurt Dışı Transferleri: “Hangi Kuruma, Ne Kapsamda Gittiğini Bilmiyoruz”

Bütçenin önemli bir bölümünü oluşturan cari transferler üzerine de duran Akay, “Yine, cari transferler tabii çok önemli bir paya sahip, yüzde 28'e, 13 milyar 542 milyon gibi bir rakam.” bilgisini paylaştı. Bu kalemin içinde yer alan kâr amacı gütmeyen kuruluşlara yapılan transferlere özellikle değinerek, “Cari transferler içerisinde, 13,5 milyarlık bir cari transfer kaleminin içerisinde, 97 milyon 897 bin TL. 2024'te 47,6, 2025 Haziranda da 31 milyonluk bir harcama olmuş.” dedi.

Bu rakamların kime, hangi program kapsamında aktarıldığının bütçe kitapçığında detaylı görünmediğini söyleyen Akay, “Bu kuruluşlar kimlerdir? Hangi kuruluşa, hangi program dâhilinde ne kadar transfer olmuştur? Bize bununla ilgili bilgi verilebilirse memnun olacağız.” sözleriyle açıklama talep etti.

Dış transferler başlığında yer alan yurt dışına yapılan transferler için de benzer bir tablo çizen Akay, “Yurt dışı transferleri var 13,4 milyar, burada da 2024'te 7 milyar, 2025 Haziran itibarıyla da 5,5 milyarlık bir harcama olmuş; bunun mahiyetini rica edeceğiz.” dedi. Bu harcamaların çoğunlukla Uluslararası Güvenlik Genel Müdürlüğü, İkili İlişkiler, Uluslararası Ekonomik İşler ve Çok Taraflı İlişkiler Genel Müdürlükleri altında göründüğünü söyleyen Akay, “Müdürlük bazında bazı transferler olmuş, bunlarla ilgili bütçede çok detay bilgi göremiyoruz, aydınlanma açısından bize bilgi verilirse memnun olacağız.” değerlendirmesinde bulundu.

Gayrimenkul Onarımları ve Araç Alımları: “Toplu Onarım Mı Geliyor, Yurt Dışı Taşıt Prosedürü Nedir?”

Bakanlık bütçesinin gayrimenkul büyük onarım giderleri kalemine de dikkat çeken Cevdet Akay, 978 milyon liralık ödenek ayrıldığını belirterek, “Önceki dönemlere baktığımız zaman 2025 Haziran itibarıyla 22,7 milyonluk bir harcama var; burada herhâlde toplu bir onarıma gidilecek, iyi bir bütçe sayılır.” dedi. Bu harcamaların nerede, hangi temsilcilik veya binalarda planlandığını soran Akay, “Bu gayri menkul büyük onarım giderleri nerede planlanıyor, bununla ilgili bilgi rica edeceğiz.” ifadelerini kullandı.

Yurt dışı temsilcilikler için öngörülen 47 adet taşıt alımı konusunda da bilgi isteyen CHP Karabük Milletvekili, “Taşıtlar... 47 adet taşıt alımı var, hepsi yurt dışıyla alakalı bunların. Bu yurt dışı taşıt alımlarının prosedürü nasıl işliyor, nasıl onay mekanizması? Bu, pek bizim tarafımızdan da bilinmiyor, bu konuyla ilgili de bizleri aydınlatırsanız memnun oluruz.” dedi.

Yatırım Ödeneği %5,27: “En Az %15 Görmek İsterdik”

Personel giderleri ve sigorta primlerinin bütçe içindeki ağırlığına dikkat çeken Akay, “Personel gideri ve SGK primlerini dikkate aldığımız zaman bunların toplamı 20 milyar gibi bir rakam yapıyor. Yani, personele ve devlete ödenen primler bütçenizin yüzde 44'üne tekabül ediyor.” bilgisini paylaştı. Bu yük nedeniyle yatırım harcamalarına çok az pay kaldığını vurgulayan Akay, “Yatırım ödeneklerini az önce ifade etmiştim 2,4 milyar diye, yüzde 5,27. Bu bütçede 5,27 değil, en az yüzde 15 bir yatırım ödeneği, yatırım bütçesi görmek isterdik.” dedi.

Yurt içi ve yurt dışı temsilciliklerin fiziki koşulları, konsoloslukların ihtiyaçları ve yeni yatırımlar düşünüldüğünde bu oranın yetersiz olduğunu savunan Akay, “Hem yurt içinde hem yurt dışında temsilcilikler, konsolosluklar... Bunların idaresini, masraflarını organize etmek, gerektiğinde yeni yatırımlar yapmak çok çok önem arz ediyor.” sözleriyle yatırım ihtiyacının altını çizdi.

Dışişleri Teşkilatını Güçlendirme Vakfı: “Yapısı, İşlemleri, Vize Gelirleri ve Şirket Ortaklıkları Açıklığa Kavuşmalı”

CHP’li Akay, konuşmasının önemli bir kısmını Haziran 2024’te kurulan Dışişleri Teşkilatını Güçlendirme Vakfı’na ayırdı. Bütçedeki yatırım açığını kapatmak amacıyla çıkarılan vakıf yasasını hatırlatarak, “Bu Vakfın kuruluşundan bu yana da bir buçuk yıl geçti.” dedi ve vakıf yapısının kamuoyunda yeterince bilinmediğini belirtti.

Vakıf yönetimine ilişkin şu bilgileri hatırlattı: “Mütevelli heyeti atandı, Başkan sizsiniz, 10 kişilik bir heyet var, yine, bir yönetim kurulu var, 5 kişilik bir yönetim kurulu var, denetleme kurulu var.” Ardından şu soruyu yöneltti: “Bu konu hakkında çok bilgiye sahip değiliz yani burada mütevelli heyeti sizin haricinizde kimlerden oluşuyor? Bakanlık mensubu olması lazım 5 kişinin diye biliyorum. Yine yönetim kurulu 5 kişiden oluşuyor, buradaki kişilerin... Akademik kuruldan olacaklar da var. Kişilerin öz geçmişini merak ediyoruz açıkçası.”

Vakıf yasasının vakfa tanıdığı geniş yetkileri hatırlatan Akay, “Bu önemli bir Vakıf çünkü, buradaki Vakfın yapacağı işler de çok çok önemli. Bu Vakıf çünkü gayrimenkul alıp satabilecek, kiralayabilecek, menkul mal alıp satabilecek, bunu yurt içinde, yurt dışında yapabilecek; yine, yurt içinde ve yurt dışında şirketler kurup şirketlere ortaklık yapabilecek.” sözleriyle kapsamı özetledi.

Bu noktada somut girişimler hakkında bilgi istedi:
“Bununla ilgili şimdiye kadar yapılan bir işlem oldu mu? Vakıf, herhangi bir gayrimenkul edindi mi veya herhangi bir şirkete ortak oldu mu yurt içi veya yurt dışı? Yapılan bir proje var mı, hayata geçirilecek bir şey var mı?”

Vize Gelirleri, Şirket Anlaşmaları ve Bağışlar: “Hangi Şirketler, Ne Kadar Aktarım?”

Vakıfla bağlantılı en kritik kaynaklardan birinin vize aracılık gelirleri olduğunu hatırlatan Akay, bu sistemin fiilen devreye girip girmediğini sordu: “Vize gelirleri önem arz ediyordu, bunlar faaliyete geçti mi? Vize gelirleriyle ilgili harcamalarımız ne durumdadır? Daha doğrusu, vize gelirleriyle ilgili olarak Vakfa aktarılan tutarlar, paralar var mıdır? Burada yapılan anlaşmalar hangi şirketlerle yapılmıştır?”

Vakıf için bağış ve yardım kalemlerini de gündeme taşıyan CHP Karabük Milletvekili, diğer bakanlıklardan örnek vererek, “Şimdi, ben bir sürü bakanlık bütçesine bakıyorum, birtakım derneklere, vakıflara yapılan transferler var, kâr amacı gütmeyen kuruluşlara yapılan transferler var.” dedi ve şunu ekledi: “Bir bakanlık derneğe, vakfa transfer yapabiliyorsa, kâr amacı gütmeyen kuruluşlara transfer yapabiliyorsa Dışişleri Bakanlığının kurmuş olduğu vakfa da bu Bakanlık bütçesi haricinde bir bağış, yardım veya transfer yapılabilmesinin önünün açılması lazım.”

Bu tür aktarımların Cumhurbaşkanı kararı, Hazine yardımı veya başka kalemler üzerinden mümkün olabileceğini söyleyen Akay, aynı şekilde Dışişleri bütçesinden de vakfa proje bazlı transfer yapılabilmesi gerektiğini belirtti: “Sizin Bakanlık bütçenizden de ülkeye faydalı olacak bir proje için kurulmuş bir vakıf varsa oraya da transfer yapılmasının önü açılmalı.”

Vakıfla ilgili denetim mekanizmasına da dikkat çekerek, yasama organının doğrudan denetim yetkisi bulunmadığını hatırlatan Akay, “Burada sizin denetleme göreviniz de var yani denetim kurulunu da, buradaki bütün faaliyetleri de Bakan olarak siz denetliyorsunuz. Tahmin ediyorum, yönetim kurul üyelerini beş yıllığına atıyorsunuz. Tabii, süre çabuk geçiyor, şimdiye kadar bir buçuk yılı geçti.” dedi.

Başlangıç Ödeneği ve Tasarruf Tedbirleri: “10 Milyon Yetti mi, Araçlar Ne Durumda?”

Vakıf kuruluşunda Bakanlık tarafından 10 milyon lira aktarıldığını hatırlatan Cevdet Akay, bu kaynağın ne ölçüde kullanıldığını sordu: “Şimdi, Bakanlıktan bu Vakfa 10 milyon aktardınız, kuruluşa yetti mi? Çalışmalar bitti mi? Oradan artan para var mı? Size bağış ve yardım oldu mu?”

Hem Bakanlıkta hem de Vakıfta tasarruf tedbirlerine uyulmasının önemine değinen Akay, “Hem Bakanlığınızda hem de Vakıfta tasarruf tedbirlerine uyulması, riayet edilmesi önemli; bu hususlara uyuluyor mu?” diye sordu. Vakfa tahsis edilen araçlara ilişkin bilgi eksikliğine de işaret ederek, “Vakıfla alakalı, tahsis edilen araçlarla ilgili durum nedir, o konu hakkında bilgimiz yok.” dedi.

Bu noktada vakıf faaliyetlerinin TBMM tarafından denetlenemediği gerçeğinin altını çizen Akay, “Ben özellikle konuyu buraya ayırmak isterdim Sayın Bakanım çünkü aydınlanalım diye; bunun denetimi yasama organı tarafından yapılamıyor, sizin tarafınızdan direkt yapıldığı için sizden gelen bilgiler bizim için önem arz edecek.” ifadelerini kullandı.

Varlık Fonu Tahvili ve Kira Sertifikası: “Vakıf Bu Enstrümanları Kullanıyor mu?”

Vakıf mevzuatının devlet iç borçlanma senedi, kira sertifikası ve Türkiye Varlık Fonu tahvilleri gibi finansal enstrümanlara yatırım imkânı tanıdığını hatırlatan Akay, bu yetkinin kullanılıp kullanılmadığını da sordu: “Bir de burada devlet iç borçlanma senedi de alabiliyor. Mesela, siz Türkiye Varlık Fonunun ihraç ettiği tahvillerden Vakıf olarak alabilirsiniz, böyle bir uygulama var mı? Kira sertifikası da alabiliyorsunuz.”

Bu tür yatırımların, vakfın mal varlığını artırarak Dışişleri teşkilatının daha etkin çalışmasına ne kadar katkı sağlayacağını merak ettiklerini söyleyen Akay, “Bu uygulamalar hayata geçirilip, bu Vakıf gerçekten maddi manevi güçlendirilip, mal varlığı artırılıp Dışişleri Bakanlığının daha etkin çalışmasına ne kadar destek olacak? Biz destek olmasını arzu ediyoruz, Bakanlıktan da bunu bekliyoruz.” sözleriyle konuşmasını tamamladı.

CHP Karabük Milletvekili Cevdet Akay, Dışişleri Bakanlığının bütçesine ilişkin rakamsal tespitlerini ve Dışişleri Teşkilatını Güçlendirme Vakfı’na dair kapsamlı sorularını sıraladıktan sonra, “Hepinizi sevgiyle ve saygıyla selamlıyorum. Teşekkür ederim.” diyerek sözlerini bitirdi. Oturum Başkanı Orhan Erdem, Akay’a teşekkür ederek komisyon çalışmalarına devam etti.

Kaynak: CUMHA - CUMHUR HABER AJANSI