CHP’Lİ ÜMİT ÖZLALE: “ÇİN, HİNDİSTAN VE RUSYA’YA DAİR STRATEJİNİZİ GÖREMİYORUZ, DIŞ POLİTİKA İHTİYACI ARTIYOR BÜTÇE PAYINIZ AZALIYOR”

TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda Dışişleri Bakanlığının 2026 yılı bütçe teklifinin görüşmeleri sürerken, CHP İzmir Milletvekili Prof. Dr. Ümit Özlale söz alarak hem küresel tabloya hem de Dışişleri Bakanlığının bütçe yapısına ilişkin değerlendirmelerini paylaştı. Konuşmasına Bakan Hakan Fidan’ın sunumuna teşekkür ederek başlayan Özlale, “Sayın Başkan, Komisyonumuzun değerli üyeleri, Sayın Bakan, Dışişleri Bakanlığının kıymetli bürokratları, basın emekçileri; hepinizi saygıyla selamlıyorum. Sayın Bakan, kapsamlı sunumunuz için teşekkür ederiz.” dedi.

“1930’lara Benzeyen Bir Dönemdeyiz, Korumacılık Artarken Dış Politikaya Kaynak Azalıyor”

Küresel düzeyde artan belirsizlikleri tarihsel bir çerçevede ele alan Özlale, içinde bulunduğumuz dönemi 1929 Buhranı sonrası süreçle karşılaştırdı. “Küresel belirsizliklerin artışlarındaki sıklık düzeyi çok yüksek. Ben bunu 1930'lara benzetiyorum.” diyen Özlale, 1929 sonrasında merkez partilerin söylemlerinin yetersiz kaldığı ortamda aşırı sağın yükselişini hatırlattı ve “Aynen şimdi olduğu gibi ve bizler daha sonrasında hiç hatırlamak istemediğimiz bir döneme girdik.” ifadesini kullandı.

Dünya Ticaret Örgütü verilerine atıf yapan Özlale, pandemi öncesinde yılda 3.600 civarında ticarete müdahale olduğunu, bugün bunun 6 binin üzerine çıktığını belirterek, “Çok korumacı bir sisteme doğru gidiyoruz.” dedi. Böyle bir ortamda dış politikanın öneminin arttığını vurgulayan Özlale, “Bu korumacı sistem içerisinde dış politikaya bizim bu kadar önem vermemiz gerekirken, dış politikaya ayrılan kaynağın bütçede düşmesinin mutlaka bir anlamı olmalı.” değerlendirmesinde bulundu.

“Program Bazlı Bütçeden Aldığınız Pay Düşüyor, Enflasyonun Bile Altında Artış Var”

Dışişleri Bakanlığının program bütçesinden aldığı payın seyrine dikkat çeken Özlale, Komisyon salonunda yansıtılan tabloyu işaret ederek, “Sağ tarafa bakarsanız Sayın Bakan ve değerli bürokratlar; dış politikanın program bütçesinden aldığı pay giderek düşüyor.” dedi. Bu düşüşün sadece nominal oranla sınırlı olmadığını belirten Özlale, “Bunun bir sebebi olmalı yani bütçedeki artışın çok altında bir artış, enflasyonun bile altında bir artış var.” ifadelerini kullandı.

Sunumdaki risk analizinin bütçeyle örtüşmediğini vurgulayan Özlale, “Oysa, sizin dediğiniz gibi, Türkiye zor bir dönemden geçiyor. Zorlu bir coğrafyanın tam ortasındayken dış politikaya ayrılan kaynağın bütçede düşmesinin mutlaka bir anlamı olmalı.” dedi. Uluslararası kalkınma iş birliği, uluslararası eğitim ve göç yönetimi başlıklarına da dikkat çekerek, “Uluslararası kalkınma işbirliğine baktığınız zaman düşüyor, uluslararası eğitim düşüyor, göç yönetimi de düşüyor. Sizin sunumunuzda ortaya koyduğunuz ve bizim de kritik olduğunu düşündüğümüz bütün programlarda bütçeden ayrılan pay düşüyor.” değerlendirmesinde bulundu. Bu nedenle, “Sunumunuzla bütçede Bakanlığınıza ayrılan payın uyumlu olmadığını düşünüyoruz.” ifadeleriyle eleştirisini netleştirdi.

“AK Parti ve MHP Sıraları Boştu: Bu Tavır Meclisi İtibarsızlaştırıyor”

Dışişleri Bakanının nadiren Meclise geldiğine vurgu yapan CHP İzmir Milletvekili, iktidar milletvekillerinin oturuma ilgisiz kaldığını savundu. “Bizler burada 25-30 milletvekili olarak vardık, içimizde benim gibi akademisyen, akademiden gelenler, çok kıymetli büyükelçiler, diplomatlar, bürokratlar vardı fakat AK PARTİ'li arkadaşlardan Komisyon üyesi dışında tek bir kişi vardı.” diyen Özlale, Bakan’ın sunumunun ciddiyetine rağmen salondaki tabloyu eleştirdi.

Fidan’ın Meclise yılda en fazla birkaç kez geldiğini hatırlatan Özlale, “Sizler, milletin iradesi olan yüce Meclise yılda en fazla 2-3 defa geliyorsunuz ve bu, bizim en fazla beklediğimiz sunumlardan bir tanesiydi. Bizler sizin ne anlatacağınızı ilgiliyle bekledik fakat AK PARTİ'li ve Milliyetçi Hareket Partili arkadaşlardan Komisyon üyesi dışında hiç kimse yoktu.” dedi. AK Parti içinde bürokrasiden ve diplomasiden gelen isimler bulunduğunu hatırlatarak, “Dolayısıyla sizi dinlemeye gerek görmemelerinin Meclisi itibarsızlaştıran, Meclisi önemsizleştiren bir düşüncenin ürünü olduğunu düşünüyorum.” sözleriyle iktidar sıralarını eleştirdi.

“Çin İçin Kapsamlı Bir Stratejisiniz Var mı? Sunumda Göremedik”

Özlale, Bakan Fidan’ın sunumunda Çin’e daha geniş yer verilmesi gerektiğini belirterek, “Sunumunuzda bence daha fazla bahsedebileceğiniz şeylerden bir tanesi Çin'di.” dedi. Son on beş yılda küresel imalat katma değerinin yarısının Çin’den geldiğini dile getiren Özlale, “Goldman Sachs'ın yeni bir raporu çıktı ve orada diyor ki: ‘Çin'in büyümesi dünya büyümesine pozitif etki etmiyor.’” bilgi notunu paylaştı.

Cumhurbaşkanının Çin Devlet Başkanıyla görüşmelerine ve Orta Koridor–Kuşak ve Yol entegrasyonuna sunumda değinildiğini hatırlatarak, “Orta Kuşak-Yol'dan, Pire Limanı'nın kapasitesinin dolmasından dolayı bizim için çok büyük fırsatlar var.” dedi. Buna rağmen net bir strateji göremediklerini söyleyen Özlale, “Bizim bir Çin stratejimiz var mı? Biz bunu Ticaret Bakanlığı sunumunda da yeteri kadar göremedik, sizde de göremedik.” sözleriyle eksik gördüğü alanı işaret etti. “Şu anda yepyeni bir dönemden geçiyoruz. O dönemde dünyanın en önemli ekonomisi ve en büyük siyasi güçlerinden bir tanesi olacak Çin'le ilgili bizler sizden, sizin Bakanlığınızdan daha kapsamlı analizler bekleriz.” diye ekledi.

“Hindistan-AB Serbest Ticaret Anlaşması Türkiye İçin Felaket Olabilir”

Aynı uyarıyı Hindistan için de yapan Özlale, “Aynı şey Hindistan için de geçerli Sayın Bakan.” dedi. Hindistan’ın Avrupa Birliğiyle olası bir serbest ticaret anlaşmasının Türkiye’nin ana ihracat pazarı üzerindeki etkilerine dikkat çekerek, “Hindistan eğer Avrupa Birliğiyle bir serbest ticaret anlaşması imzalarsa bu, bizim ana ihracat partnerimiz Avrupa Birliğiyle olan ticari ilişkilerimizde bir felakete yol açar.” uyarısında bulundu.

Bu kritik başlığa rağmen sunumda Hindistan’ın sadece Pakistan’la yaşadığı gerilim üzerinden geçtiğini söyleyen Özlale, “Sizin sunumunuzda Hindistan sadece Pakistan'la olan geriliminden dolayı geçti.” dedi. Çin, Hindistan ve Rusya’yı birlikte değerlendirerek, “Hindistan, Çin ve Rusya'ya baktığınız zaman bu üç ülke dünya nüfusunun yüzde 40'ını, dünya ekonomisinin de üçte 1'ini oluşturuyor.” hatırlatmasını yaptı. Rusya’ya dair analizlerin de ağırlıklı olarak Ukrayna krizi üzerinden sınırlı kaldığını belirterek, “Rusya'da da sadece Rusya-Ukrayna gerginliği üzerinden bir analiz yapmıştınız.” dedi.

Komisyon Başkanının süre uyarısı üzerine sözlerini toparlarken Özlale, “Dolayısıyla soru-cevap kısmında dünya nüfusunun yüzde 40'ını oluşturan, dünya ekonomisinin üçte 1'ini oluşturan, Avrupa Birliğiyle ticari ilişkilerimizde bizim için çok ciddi tehdit olan Çin, Hindistan ve daha sonra Rusya'yla ilişkilerimizde sizden daha kapsamlı bir analiz beklemek bizim hakkımız.” ifadesiyle beklentisini netleştirdi.

Filistin ve Azerbaycan–İsrail Enerji İlişkisi: “Bu Konuda Herhangi Bir Girişiminiz Oldu mu?”

Konuşmasının son bölümünde Filistin meselesine değinen CHP’li Özlale, Filistin davasının Türkiye’de siyasi yelpazenin her kesiminde karşılık bulduğunu vurgulayarak, “Ben Filistin'in bütün siyasi partilerin ortak meselesi olduğunu düşünüyorum çok eskiden beri. Sağda, solda yer alan partiler de Filistin meselesini sahiplenmişlerdir.” dedi.

Bu başlıkta Dışişleri Bakanına yönelttiği somut soruyla dikkat çeken Özlale, İsrail’in enerji tedarikinde Azerbaycan’ın rolünü gündeme taşıdı: “Filistin halkına zulüm uygulayan, soykırıma varan zulüm uygulayan İsrail'in ana enerji tedarikçisi Azerbaycan. Petrolünün yüzde 40'ını İsrail Azerbaycan'dan tedarik ediyor ve Azerbaycan'la bizim ilişkilerimiz oldukça iyi.” dedi.

Süre uyarısının ardından sorusunu netleştiren Özlale, “Bu süreçte Azerbaycan'la İsrail'e herhangi bir enerji tedariki konusunda bir iletişiminiz, bir görüşmeniz, onların bu enerji tedariki ve daha hâlâ şu anda da beraber yürüttükleri yatırım anlaşmaları üzerinden bir eleştiriniz oldu mu?” diye sordu ve “Soru-cevap kısmında ondan da bahsederseniz çok sevinirim.” ifadeleriyle Dışişleri Bakanından yanıt beklentisini dile getirdi.

Konuşmasını “Hepinizi saygıyla selamlıyorum.” diyerek tamamlayan CHP İzmir Milletvekili Prof. Dr. Ümit Özlale, Dışişleri Bakanlığından, küresel belirsizliklerin derinleştiği bir dönemde hem bütçe hem de strateji düzeyinde daha güçlü ve tutarlı bir çerçeve beklediğini vurgulamış oldu.

Kaynak: CUMHA - CUMHUR HABER AJANSI