Sosyal Medya Zihnimizi Nasıl Ele Geçiriyor: 'Brain Rot' Gerçek Bir Dijital Salgın mı?

Zihinsel Dinlenme mi, Dijital Uyuşma mı?
Günümüzde birçok kişi, yorgunluk sonrası dijital içeriklere yönelerek rahatlamaya çalışıyor. Ancak farkında olmadan saatlerce kaydırılan ekranlar ve kısa videolar, zihinsel bir tükenmeye neden olabilir. Bu durumda "brain rot" yani "beyin çürümesi" adı verilen kavram öne çıkıyor.

Oxford, 2024'ün Kelimesi Olarak 'Brain Rot'u Seçti
Oxford Sözlüğü’nün 2024’te yılın kelimesi olarak seçtiği 'brain rot', dijital dünyanın bireyler üzerindeki bilişsel ve psikolojik etkilerine işaret ediyor. Bu ifade, düşük kaliteli internet içeriklerinin zihinsel işlevlerde bozulmaya neden olabileceğini vurguluyor.

Tarihsel Bir Kavramdan Günümüzün Dijital Salgınına
Kavram, ilk kez Henry David Thoreau’nun 1854 tarihli Walden adlı eserinde geçse de, dijital çağla birlikte yeniden gündeme geldi. 1950’lerden itibaren çizgi roman, televizyon ve video oyunlarının beyni olumsuz etkilediği tartışmaları günümüzde sosyal medyaya evrildi.

Dopamin Döngüsü: Beyni Nasıl Tüketiyor?
Davranışsal sinirbilimci Dr. Kyra Bobinet, sürekli ekran kaydırmanın dopamin sistemini yorduğunu, motivasyon kaybına neden olduğunu belirtiyor. Kısa süreli içerikler, habenula adlı bölgeyi tetikleyerek dopamin üretimini baskılıyor ve üretkenliği azaltıyor.

Yüzeysel Bilgi Tüketimi ve Zihin Sisi
Kolay erişilebilir ama derinliği olmayan içerikler, beynin gelişim için ihtiyaç duyduğu bilişsel zorlanmayı engelliyor. Bu durum uzun vadede öğrenme, analiz ve odaklanma becerilerini köreltebiliyor.

Brain Rot'un Nörolojik Yansımaları
Araştırmalara göre, aşırı ekran kullanımı frontal kortekste gri madde hacminde azalmaya yol açabiliyor. Özellikle gençlerde beyin yapısında morfolojik değişiklikler ve yürütücü işlevlerde gerileme gözlemleniyor.

Zihinsel Kapasite Nasıl Tükeniyor?
Dijital medya, sürekli uyarı sağlayarak zihinsel tükenmişliği tetikliyor. Bu durum yaratıcı düşünmeyi, problem çözmeyi ve derin düşünmeyi engelliyor. Harvard Üniversitesi'nden Dr. Immordino-Yang, zihinsel boş zamanın önemine dikkat çekiyor.

Kısa Videolar: TikTok Tüneli ve Dopamin Tuzağı
TikTok, Instagram Reels ve benzeri platformlardaki kısa videolar, dopamin sistemini sürekli uyararak kullanıcıları zamanın farkına varmadan tüketici hâline getiriyor. Bu formatlar beynin odaklanma ve hafızaya yönelik işlevlerini olumsuz etkileyebiliyor.

Multitasking ve Doomscrolling: Modern Tuzaklar
Aynı anda birçok içeriğe maruz kalmak ya da kötü haberleri sürekli kaydırarak tüketmek, hem dikkat dağınıklığına hem de anksiyete artışına neden olabiliyor. Bu dijital alışkanlıklar uzun vadeli zihinsel yük oluşturarak beyin performansını düşürüyor.

Bağımlılık, Sosyal İzolasyon ve Ruhsal Sağlık
Sosyal medya, yüz yüze ilişkileri zayıflatıp yalnızlık hissini artırabiliyor. Uyku uzmanı Julia Kogan, ekran bağımlılığının bağımlılık davranışları ile benzerlik gösterdiğini ve depresyon riskini artırdığını belirtiyor.

Beyin Esnekliği ve Olumlu Kullanım Önerileri
Eğitsel içerikler, strateji oyunları ve uzun formatlı içerikler zihni olumlu yönde etkileyebilir. Dijital medya bilinçli kullanıldığında fayda sağlayabilir; ancak kısa formatlı video tüketimi sınırlanmadığında 'brain rot' riskini artırıyor.

Çözüm: Bilinçli Dijital Kullanım
Uzmanlar, ekran süresinin sınırlandırılması, yaratıcı ve derin içeriklere yönelinmesi ve dijital detoks uygulamalarının faydalı olabileceğini ifade ediyor. Dijital platformlar araçtır; amaç değil. Kullanım şekli, zihinsel sağlığın anahtarıdır.

Kaynak: CUMHA - CUMHUR HABER AJANSI