TBMM’DE DIŞİŞLERİ MARATONU: VEKİLLERDEN BRICS’TEN VİZE KRİZİNE, DOĞU TÜRKİSTAN’DAN PATRİKHANEYE SORU YAĞMURU, BAKAN FİDAN BAZI BAŞLIKLARI “YAZILI CEVAP”A BIRAKTI

Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe Komisyonunda Dışişleri Bakanlığının 2026 yılı bütçesinin görüşü, soru-cevap bölümünde milletvekillerinin yoğun katılımıyla sürdü. Komisyon Başkanı Mehmet Muş’un “on beş dakika soru, otuz dakika cevap” uyarısıyla başlayan bölümde, iktidar ve muhalefet sıralarından gelen sorular, Bakan Hakan Fidan’ı Gazze’den BRICS’e, Avrupa Birliği’nden Doğu Türkistan’a uzanan geniş bir yelpazede yanıt vermeye zorladı.

Gazze diplomasisi ve 103 bin tonluk insani yardım

AK Parti Elazığ Milletvekili Ejder Açıkkapı, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın öncülüğünde ABD Başkanı Donald Trump ve 8 Müslüman ülkenin katılımıyla New York’ta başlatılan sürecin, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinde kabul edilen ateşkes kararına nasıl etki ettiğini sordu. Ayrıca 2025 yılı boyunca Gazze’ye gönderilen 103 bin tondan fazla insani yardımın sahadaki insani tabloya ve Türkiye’nin küresel yardım kapasitesine etkisini öğrenmek istedi. Fidan, Türkiye’nin ateşkes metni üzerinde etkili olduğunu, insani yardım sevkiyatının uluslararası alanda takdir topladığını anlattı, ancak yardımların sahadaki denetimine ilişkin teknik detaylara girmedi.

BRICS sorusu: “Tam üyelikten vaz mı geçtik?”

İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı ve Samsun Milletvekili Erhan Usta, Türkiye’nin BRICS ile ilişkilerini sordu:
“Türkiye’nin daha önce gündeme gelen tam üyelik başvurusundan vaz mı geçildi, yoksa hâlen üyelik hedefi masada mı?” diye soran Usta, son Rio toplantısına Cumhurbaşkanı yerine Fidan’ın katılmasını da gündeme getirdi. Fidan, BRICS toplantılarına katılımın sürdüğünü, Türkiye’ye “ortak devlet” statüsü teklif edildiğini, tam üyeliğin ise BRICS içi karar süreçlerine bağlı olduğunu, Ankara’nın çok taraflı platformları dış politika çeşitlendirmesinin parçası olarak gördüğünü belirtti.

Dışişleri Vakfı ve vize gelirleri: “Anayasa Mahkemesi süreci”

CHP Karabük Milletvekili Cevdet Akay, Dışişleri Teşkilatını Güçlendirme Vakfı hakkındaki detayları sordu. Vakfa yapılan bağışlar, Türkiye Varlık Fonu tahvili ya da kira sertifikası alınıp alınmadığı ve yeni kurulan vize aracılık şirketi üzerinden elde edilen gelirlerin tutarı hakkında ayrıntılı bilgi talep etti.

Fidan, vakfın kuruluşunun ardından CHP tarafından Anayasa Mahkemesine götürüldüğünü, birçok maddenin iptali için başvuru yapıldığını, bu nedenle bazı adımların temkinli atıldığını söyledi. Vakfın vize alanında şirket kurduğunu, mevcut aracı şirketlerin 2026’ya kadar süren sözleşmeleri bulunduğunu, ilerleyen dönemde vize gelirlerinin bir kısmının vakıf üzerinden Dışişleri teşkilatına aktarılacağını, aynı zamanda vize süreçlerine standart ve denetim getirmeyi amaçladıklarını belirtti. Ayrıntılı rakamlar için Komisyona yazılı rapor gönderileceğini bildirdi.

Pasaportun itibarı, vize kuyrukları ve AB eleştirisi

CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, dünyada yaşayan Türk vatandaşlarının sayısı, çifte vatandaş sayısı, yurt dışında cezaevlerinde bulunan Türklerin sayısı ve suç dağılımı gibi istatistikleri sordu; ayrıca Türk Dili Konuşan Parlamenterler Meclisinde İngilizce ve Türkçenin ortak dil olması ve KKTC’nin bu yapıya dâhil edilmesi için girişim olup olmadığını gündeme getirdi. Fidan, bu soruları yazılı olarak yanıtlayacağını belirtti.

CHP Amasya Milletvekili Reşat Karagöz ile CHP Giresun Milletvekili Elvan Işık Gezmiş ise, Türk pasaportunun uluslararası endekslerde alt sıralara gerilemesini, öğrencilerin, sporcuların ve sanatçıların vize alamadığı için eğitimlerini ve programlarını ertelemek zorunda kaldığını hatırlattı. Fidan, sorunun kaynağı olarak Avrupa Birliği’nin göç ve güvenlik kaygılarını gösterdi; AB’nin Müslüman ve üçüncü ülke vatandaşlarına yönelik örtülü kısıtlamalar uyguladığını, Türkiye’nin 230 milyar avroluk ticarete rağmen vize serbestisinin hayata geçmemesinin Avrupa’nın siyasi irade eksikliğiyle ilgili olduğunu savundu. Vize serbestisi için kalan 6 kriter konusunda son iki yılda yapılan sınırlı adımlara değindi ancak ayrıntı vermedi.

SMO, Afrin ve Suriye sahasında hukuki zemin tartışması

DEM Parti Mardin Milletvekili Kamuran Tanhan, Suriye Millî Ordusu (SMO)’nun hukuki statüsünü gündeme taşıdı:
“SMO’nun varlığı hangi meşru yasalara dayanıyor, Suriye Geçici Hükûmeti’ne mi yoksa fiilen TSK komutasına mı bağlı? Afrin’deki askerî ve idari kontrol hangi çerçevede sürdürülüyor?” diye soran Tanhan, ayrıca Suriye başlığı çerçevesinde 8 Aralık sonrası yapılan yurt dışı seyahatlerin sayısı ve harcama kalemlerinin açıklanmasını talep etti. Fidan, soruların bir kısmını güvenlik ve uluslararası hukuk çerçevesinde “Türkiye’nin meşru müdafaa hakkı”na dayandırarak yanıtlamaya çalıştı, ayrıntılar için yazılı cevap sözü verdi.

CHP’li Süreyya Öneş Taşkın da SDG/YPG’nin Suriye ordusuna entegrasyon iddialarını hatırlatarak, bunun Türkiye’nin millî güvenliği açısından “üniforma değiştirmiş bir terör ordusu” anlamına gelebileceği uyarısında bulundu. Fidan, sahadaki gelişmeleri yakından takip ettiklerini, Türkiye’nin “YPG’nin meşrulaşmasına izin vermeyeceğini” söyledi.

Batı Trakya ve Doğu Türkistan için bütçe önerileri reddedildi

İYİ Parti’den Ayyüce Türkeş Taş ve Erhan Usta’nın imzasıyla verilen dört önerge, yurt dışındaki Türk çocukları için Türkçe ve kültür projelerine ek kaynak ayrılması, Batı Trakya Türklerinin hak mücadelesi için özel bütçe, Doğu Türkistan’daki Uygur Türkleri için Urumçi’de konsolosluk açılması ve diplomatik girişimlerin güçlendirilmesi ile yurt dışındaki Türk vatandaşlarına hukuki ve sosyal danışmanlık hizmetlerinin geliştirilmesi gibi başlıklar içerdi. Önergeler, gerekçelerinde ayrıntılı insan hakları ihlallerini ve diaspora politikalarındaki boşlukları sıralamalarına rağmen, Komisyon çoğunluğunun oylarıyla reddedildi.

Fidan, Doğu Türkistan konusunda Türkiye’nin hassasiyetini sürdürdüğünü, Çin’le diyalog kanallarının açık olduğunu söyledi, ancak Urumçi’de konsolosluk açılması ve kamp mağdurlarıyla sistematik iletişim sağlanması yönündeki somut taleplere yeşil ışık yakmadı.

Patrikhane, ekümeniklik ve Lozan tartışması

İYİ Parti Tekirdağ Milletvekili Selcan Taşcı, Fener Rum Patrikhanesinin “ekümenik” sıfatını kullanmasını ve Papa’nın İznik’te bu sıfatla ağırlanacağının açıklanmasını gündeme taşıdı. Taşcı, Lozan müzakerelerinde patrikliğin yalnızca İstanbul, Bozcaada ve Gökçeada’daki Rum cemaatiyle sınırlı olduğunu, Yargıtay içtihadının da patrikhaneye uluslararası statü tanınmasını Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırı bulduğunu hatırlatarak, “Mütekabiliyet varken Batı Trakya’daki Müftü dünyayı gezip statü dayatabiliyor mu?” sorusunu sordu. Fidan, patrikhanenin statüsünün “ilahiyat terminolojisi” bağlamında değerlendirilebileceğini söylemekle yetindi, ayrıntılı değerlendirmeyi yazılı yanıt olarak ileteceklerini belirtti.

AİHM-Kavala-Demirtaş sorusu: “Adalet Bakanımızı bekleyin”

CHP Amasya Milletvekili Reşat Karagöz ve CHP Kars Milletvekili İnan Akgün Alp, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Osman Kavala, Selahattin Demirtaş ve Yüksel Yalçınkaya kararlarının neden uygulanmadığını sordu. Tartışma anında tansiyon yükselirken, Fidan, AİHM kararlarının uygulanmasına ilişkin ayrıntılı değerlendirmeyi Adalet Bakanı ile birlikte konuşmanın daha doğru olacağını belirterek, “Bu başlık ayrı bir zeminde ele alınmalı.” dedi. Bu yaklaşım, muhalefet sıralarından “Sorumluluk Adalet’e havale ediliyor.” eleştirilerine yol açtı.

Ermenistan, Zengezur Koridoru ve sınır kapıları

CHP Kars Milletvekili İnan Akgün Alp ve CHP İzmir Milletvekili Ümit Özlale, Kars–Akyaka ve Iğdır–Alican sınır kapılarının açılma takvimini ve Zengezur Koridorunun son durumunu sordu. Fidan, Azerbaycan ile Ermenistan arasında nihai barış anlaşması imzalanmadan Türkiye’nin Ermenistan’la ilişkilerini tam normalleştirme noktasında adım atmayacağını hatırlattı:
“Zengezur Koridoru, Ermenistan toprağından geçecek, talep sahibi Azerbaycan’dır. Biz kolaylaştırıcıyız.” diyen Fidan, Washington’daki görüşmelerde “TRIPP/Trump koridoru” ifadesinin gündeme geldiğini, ancak güzergâhın işletme modeli ve ortaklarının henüz netleşmediğini söyledi.

Yurt dışındaki Türkler için danışmanlık ve özlük hakları

CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer, yurt dışındaki Türklerin emeklilik, araç getirme, askerlik ve diğer beklentilerinin karşılanmadığını belirterek “Yurt dışındaki Türkler, ‘önceliğimiz sizsiniz’ söyleminin sahadaki karşılığını neden göremiyor?” diye sordu. Ayrıca yurt dışı temsilciliklerde görev yapan şoför, aşçı, kavas gibi idari personelin özlük haklarının iyileştirilmesi için bir plan olup olmadığını sordu. Fidan, konunun diğer bakanlıklarla istişare içinde ele alındığını, idari personelin durumuna ilişkin çalışma yürütüldüğünü belirtti ancak somut tarih vermedi.

Aynı yönde hazırlanan ve Dışişleri personelinin maaş artışı talebini içeren bir önerge de Komisyonda okundu, gerekçede dış temsil görevlerinin ağırlığı ve yurt dışı hayat pahalılığına dikkat çekildi. Önerge, oylama sonucu kabul edilmedi.

NATO Zirvesi ödeneği özel kalemden alındı

Bakan Fidan, kendisinin “özel kalem” bütçesine konulan yüksek kalemle ilgili eleştiriler üzerine, 2026’da Türkiye’de yapılacak NATO Devlet ve Hükûmet Başkanları Zirvesi ile Antalya Diplomasi Forumu giderlerinin sehven özel kalem tertibine yazıldığını, bu kaynağın Protokol ve Diplomatik İşlemler Genel Müdürlüğü bütçesine aktarılmasını istediğini açıkladı. AK Parti imzalı önergeyle 2 milyar liralık ödenek özel kalemden alınarak ilgili tertibe aktarıldı; bu, toplantı boyunca kabul edilen tek ödenek değişikliği önergesi oldu.

Bütçe Komisyonu bütçeyi kabul etti, tartışmalar Genel Kurul’a taşınıyor

Yaklaşık on saat süren görüşmelerin ardından, Dışişleri Bakanlığı ile bağlı ve ilgili kuruluşların 2026 yılı bütçe ve 2024 kesin hesapları AK Parti ve MHP oylarıyla kabul edildi. Milletvekillerinin vize serbestisi, Doğu Türkistan, Batı Trakya, Fener Rum Patrikhanesi, AİHM kararları ve Dışişleri Vakfı’na ilişkin pek çok sorusu yazılı cevaba bırakılırken, Komisyon Başkanı Muş, “Biz hem soruyu sorar hem cevabını veririz, öyle bir komisyonuz.” sözleriyle tartışmaları noktaladı. Bütçe paketi, TBMM Genel Kurul’una sevk edildi.

Kaynak: CUMHA - CUMHUR HABER AJANSI