Sıfır Atık Vakfı: “Her yıl üretilen gıdanın üçte biri çöpe gidiyor”

Küresel ölçekte büyüyen kriz

Sıfır Atık Vakfı, dünya genelinde derinleşen israf sorununa dikkat çekmek amacıyla hazırladığı raporda, gıda, su, enerji ve doğal kaynak israfının ulaştığı boyutları ortaya koydu. Vakıf, israfın yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda çevresel ve sosyal bir kriz olduğuna vurgu yaptı.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre, her yıl yaklaşık 1,3 milyar ton gıda çöpe atılıyor. Bu miktar, küresel gıda üretiminin üçte birine karşılık geliyor. Gıda israfı, yılda 4,4 gigatonluk sera gazı salımına yol açarak küresel emisyonların yüzde 8’ini oluşturuyor.

İsraf edilen gıdanın sadece dörtte biriyle dünya genelinde 800 milyon aç insanın doyurulabileceği belirtilirken, bu durumun küresel sürdürülebilirlik hedefleriyle ciddi bir çelişki oluşturduğu ifade ediliyor.

Gizli su ve enerji kayıpları

Rapora göre, sadece israf edilen gıdanın üretimi için her yıl yaklaşık 250 kilometreküp tatlı su tüketiliyor. Tarım sektöründe yaygın su kullanımı, israfla birlikte görünmeyen büyük kayıplara neden oluyor.

Ayrıca, gıda israfı için harcanan enerji miktarı, küresel enerji tüketiminin yaklaşık yüzde 10’una karşılık geliyor. Bu durum, enerji kaynaklarının verimsiz kullanımını da gözler önüne seriyor.

Türkiye’de israfın bilançosu

Raporda, Türkiye’de her yıl yaklaşık 18 milyon ton gıdanın israf edildiği belirtiliyor. Bu oran, ülkede üretilen gıdanın yaklaşık yüzde 20’sine denk geliyor. Sadece ekmek israfı günde 4,9 milyon adede ulaşırken, en fazla israf edilen ürünler arasında sebze, meyve ve süt ürünleri de yer alıyor.

Elektrik tüketiminde de benzer bir tablo görülüyor. Konutlardaki elektrik kullanımının yaklaşık yüzde 15’i, gereksiz tüketimden kaynaklanan kayıplardan oluşuyor. Standby modundaki cihazlar, açık unutulan aydınlatmalar ve düşük verimli ısıtma/soğutma sistemleri bu israfın başlıca nedenleri arasında yer alıyor.

Su stresi kritik seviyede

Raporda Türkiye’nin su kaynakları açısından da kritik bir eşiği geçtiği ifade ediliyor. Türkiye’de kişi başı su tüketimi günlük ortalama 225 litre seviyesinde bulunuyor ve bunun en az yüzde 35’i gereksiz kullanım sonucu israf ediliyor.

2000’li yıllarda kişi başına düşen yıllık su miktarı yaklaşık 1600 metreküpken, bu rakam 2024 itibarıyla 1000 metreküpün altına gerilemiş durumda. Bu değer, Birleşmiş Milletler tarafından belirlenen 1700 metreküplük “su stresi” sınırının oldukça altında.

Geri dönüşümde ilerleme sınırlı

World Wide Fund for Nature (WWF) verilerine göre, Türkiye’de atıkların yalnızca yüzde 12,3’ü geri kazanım tesislerine gönderiliyor. Geri kalan atıkların yüzde 67,2’si düzenli depolanıyor, yüzde 20,2’si ise depolama alanlarında bertaraf ediliyor.

Tek kullanımlık ürünlerin yaygınlığı ve geri dönüşüm altyapısındaki yetersizlik, atık yönetimini zorlaştıran başlıca etkenler arasında gösteriliyor.

Ekonomik etkisi 100 milyar lirayı aştı

Sıfır Atık Vakfı’nın hesaplamalarına göre, Türkiye’de israfın yıllık ekonomik maliyeti 100 milyar lirayı geçiyor. Raporda, bu miktarın tarımda verimlilik artışı, modern sulama sistemleri ve yenilenebilir enerji yatırımları gibi stratejik alanlarda kullanılabilecek ölçekte olduğu vurgulanıyor.

Vakıf tarafından yayımlanan açıklamada şu ifadelere yer verildi:

“İsraf artık yalnızca kişisel bir mesele değil, küresel bir sorumluluktur. Bu sorumluluğun sadece devletlere ve kurumlara değil, bireylerin günlük yaşam tercihlerine kadar her düzeyde taşınması gerekmektedir. Sürdürülebilir bir gelecek için yalnızca üretim değil, tüketim de yeniden düşünülmelidir.”

Kaynak: CUMHA - CUMHUR HABER AJANSI