CHP Karabük Milletvekili Cevdet Akay: “1,1 trilyonluk ceza tahakkuku vatandaşa ödeme gücü bırakmıyor, İçişleri bütçesi israfı da denetlemeli”

TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda İçişleri Bakanlığı ve bağlı kurumların 2026 yılı bütçeleri ile 2024 kesin hesaplarının görüşüldüğü oturumda, CHP Karabük Milletvekili Cevdet Akay Cumhuriyet Halk Partisi Grubu adına söz aldı. Akay, konuşmasına İçişleri Bakanlığı bütçesinin ülke açısından hayırlı sonuçlar doğurmasını dileyerek başladı; ardından bütçe rakamlarını, soru önergelerinde yanıt oranlarını, trafik ve idari para cezalarının yükünü, belediyelerdeki harcama pratiklerini ve uyuşturucuyla mücadeleye ayrılacak kaynağı ele alan kapsamlı bir değerlendirme yaptı.

“Merkez bütçe 119,5 milyar liraya çıktı, artış enflasyonun altında kaldı”

İçişleri Bakanlığı merkez bütçesini teknik olarak değerlendiren Cevdet Akay, “Merkezî bütçe rakamının 119 milyar civarına çıktığını görüyoruz; 119,5 milyar lira, genel bütçe içinde binde 6,31 paya denk geliyor.” dedi. Bu rakama bağlı genel müdürlüklerin bütçelerinin dahil olmadığını vurgulayan Akay, bir önceki yıl merkezi bütçenin 96 milyar lira olduğuna dikkat çekerek, “Yüzde 23’lük bir artış var, enflasyon oranının altında kalmış bir artış.” ifadesini kullandı.

2024 yılı kesin hesabında İçişleri Bakanlığı başlangıç ödeneğine göre 3,6 milyar liralık aşım bulunduğunu söyleyen Akay, ödeneklerin baştan daha gerçekçi belirlenmesi gerektiğini savundu: “Ödenek tespitleri daha yeterli yapılsa ara aktarımlar olmadan daha düzgün bir yönetim olur. Bütün bakanlıklarda söylüyorum, burada da aynı tablo var.” değerlendirmesinde bulundu.

“4.468 soru önergesinden 1.325’i hiç cevaplanmadı”

Milletvekillerinin denetim yetkisinin etkin kullanılıp kullanılmadığına da değinen Akay, Meclis Başkanlığına yönelttiği yazılı soru üzerine gelen verileri paylaştı. 2 Ekim tarihi itibarıyla İçişleri Bakanlığına yöneltilen soru önergelerini aktaran Akay, şunları söyledi:

“İçişleri Bakanlığına tüm vekiller 4.468 soru önergesi sormuş. Süresi içinde cevaplanan 236 adet, süresi geçtikten sonra cevaplanan 2.483 adet, cevaplanmayan 1.325 adet, süresi devam eden 424 önerge var. En çok soru sorulan bakanlıklardan biri İçişleri ve dolayısıyla cevapların niteliği ve zamanlaması büyük önem taşıyor.”

Kendi soru önergeleri bakımından genelde tatmin edici yanıtlar aldığını ifade eden Akay, bununla birlikte özellikle vatandaşlık işlemleri ve değerleme şirketleri konusunda yönelttiği bir soruya yeterince detaylı yanıt verilmediğini belirtti.

“Yabancıya satışta şişirilmiş ekspertiz raporları ve vatandaşlık istismarı iddiası”

Cevdet Akay, daha önce İçişleri Bakanlığına yönelttiği bir soru önergesini hatırlatarak, Türk vatandaşlığının kazanılmasına ilişkin işlemlerde gayrimenkul değerleme şirketleri üzerinden suistimal iddiasını yeniden gündeme getirdi. “Değerleme şirketleriyle ilgili, değerinden daha fazla rapor yazıp, bu yolla vatandaşlık hakkı kazanan veya suistimal yapılan işlemler var mı?” diye sorduğunu aktaran Akay, Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği (TDUB) nezdinde inceleme ve soruşturma yürütüldüğünü hatırlattı.

“‘Burada kimler yakalandı, neler yapıldı, akıbeti ne oldu?’ diye sormuştuk.” diyen Akay, kendisine verilen yanıtta sadece “Suçlu varsa gereği yapılır ve ilgili makamlara bildirilir.” ifadesinin yer aldığını belirterek, “Benim açımdan daha detay cevap alabilseydim; ilgilendiğim, takip ettiğim bir konuydu. O soruyu bir kez daha hatırlatmış olayım.” dedi.

“14’üncü madde hız cezalarında vatandaşı kıskaca alıyor”

Torba yasa kapsamında TBMM Genel Kurulunda görüşülen Karayolları Trafik Kanunu değişikliklerine de dikkat çeken Akay, özellikle hız ihlallerine ilişkin 14’üncü madde üzerinde durdu. Hem Plan ve Bütçe Komisyonunda hem Genel Kurulda birçok milletvekilinin aynı maddeye işaret ettiğini belirten Akay, “Buradaki hız aralıkları, 5-10 kilometre gibi sık dilimler hâlinde düzenlenmiş; bu da vatandaşı daha fazla ceza ile karşı karşıya bırakıyor.” değerlendirmesini yaptı.

“Yüksek miktardaki aşımlarda elbette ceza olmalı.” diyen Akay, buna karşılık mevcut teklifin 2-3 kata varan artışları beraberinde getirdiğini vurguladı. Teklifin yılbaşından önce yasalaşması hâlinde yeniden değerleme oranıyla 1 Ocak itibarıyla yüzde 25,5’lik ilave zam geleceğini hatırlatan Akay, “Bu konuyla ilgili ikazlarımızı yaptık, ‘Burada bir düzenlemeye ihtiyaç var.’ dedik.” ifadelerini kullandı.

CHP’li Akay, idari para cezalarındaki yüksek tahakkukun bütçe açığının finansmanında kullanılıp kullanılmadığı sorusunu da ortaya koyarak, “Bütçe açığının sürekli arttığını görüyoruz, ‘Açığın finansmanında mı bu cezalar kullanılıyor?’ sorusunu sormak zorundayız.” dedi.

“Ağustos sonunda 1,1 trilyon liralık idari ceza tahakkuku, hedefin 4 katı”

İdari para cezalarının genel düzeyini değerlendiren Akay, 2024 bütçesinde 261 milyar liralık idari para cezası geliri hedeflendiğini hatırlattı. “Ağustos sonu itibarıyla 1,1 trilyon liralık tahakkuk var. Bu, hedefin yaklaşık 4 katı.” bilgisini paylaştı.

Trafik cezaları dâhil tüm idari para cezalarının toplamından söz ettiğini belirten Akay, yıl sonu itibarıyla tahakkuk miktarının 1,5 trilyon liraya ulaşmasını beklediklerini ifade etti: “Bu devasa bir tutar. Bu kadar ceza kesilirken vatandaşın ödeme gücü ne durumda, asıl bakmamız gereken bu.”

“Trafik cezalarında tahakkuk-tahsilat oranı yüzde 60’tan yüzde 39’a düştü”

Trafik cezalarına özel olarak değinen Cevdet Akay, 2024 bütçesinde 53,4 milyar liralık trafik cezası geliri hedefi bulunduğunu, ancak İçişleri Bakan Yardımcısı Münir Karaloğlu’nun Genel Kurulda verdiği bilgiye göre ekim başı itibarıyla 83 milyar liralık tahakkuk ve 50 milyar liralık tahsilat gerçekleştiğini hatırlattı.

Tahakkuk-tahsilat oranına dikkat çeken Akay, “Nisan sonunda bu oran yüzde 60,9 civarındaydı, daha sonra yapılan hesaplarda yüzde 39’a kadar geriledi. Yani ceza kesiliyor ama vatandaş ödeyemiyor.” dedi. Bu tablonun, halkın ödeme gücünün giderek zayıfladığını gösterdiğini ifade eden Akay, “Halkımızın ödeme gücü yok; cezalar makul seviyelere çekilmeli, özellikle 14’üncü madde mutlaka yeniden düzenlenmeli.” çağrısında bulundu.

İdari para cezalarının büyüklüğünü karşılaştırmalı olarak da ortaya koyan Akay, tahakkuk eden ceza tutarlarının Hazine ve Maliye Bakanlığından sonra en yüksek gelir kalemlerinden biri haline geldiğini belirterek, “Ceza gelirleri için ayrı bir başkanlık kursak yeridir. Tahsilatı, takibi, yönetimi başlı başına bir organizasyon gerektiriyor.” yorumunu yaptı.

“Trafik cezaları birçok bakanlığın merkez bütçesini geçti”

Akay, bazı bakanlıkların 2023 merkez bütçeleriyle trafik cezası tahsilatlarını kıyasladı. “Ticaret Bakanlığı 56 milyar, Dışişleri 39 milyar, Enerji 45 milyar, Kültür ve Turizm 53 milyar lira civarında bir merkez bütçesine sahip.” diyerek, trafik cezaları ve diğer idari para cezaları toplamının bu tutarların üzerinde olduğunu vurguladı. “İçişleri Bakanlığının geçen yılki merkez bütçesi 96 milyardı. Bugün ceza tahakkuku bu rakamlara yaklaşmış, aşmış durumda.” dedi.

Bu ceza yükünün bütçe açığıyla birlikte okunması gerektiğini söyleyen Akay, Ekim sonu itibarıyla merkezi yönetim bütçe açığının 1 trilyon 440 milyar liraya ulaştığını, yıl sonunda 2,2 trilyon liraya doğru giden bir açıkla karşı karşıya olunduğunu ifade etti. “Bütçe açığı büyürken kamu kurum ve kuruluşlarında israf sürüyor, tasarruf tedbirlerine uyulmuyor.” diye ekledi.

“Muhtarlar gününde lüks saat hediyesi: Kamu zararı ve etik ihlali iddiası”

Konuşmasının önemli bir bölümünde belediyelerdeki harcama kalıpları ve kamu zararı iddialarına değinen Cevdet Akay, ismini açıklamadığı bir belediyenin muhtarlar gününde muhtarlara pahalı saatler hediye ettiğini gösteren fotoğrafı Komisyon üyeleri ve İçişleri Bakanına sundu.

“Muhtarlarımız kıymetlidir, elbette hediye verilebilir; buna karşı değiliz.” diyen Akay, asıl meselenin kaynağın niteliği olduğunu vurgulayarak, “Bu hediyeler belediye kaynaklarından mı finanse edildi, kamu zararı var mı, israf var mı; bu soruların yanıtı önemli.” dedi. Saatlerin markasına girmediğini belirten Akay, “Hakiki ise belediyenin gücünü aşan milyonluk rakamlar, taklitse o da ayrı bir suç.” ifadesini kullandı.

Akay, Sayıştay raporlarında benzer örneklerin daha önce de yer aldığını hatırlatarak, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 71’inci maddesi uyarınca kamu zararı tespiti yapıldığını, ayrıca Kamu Görevlileri Etik Kurulu Yönetmeliği’nin 15’inci maddesine aykırılık değerlendirmelerinin bulunduğunu söyledi. Kamu kaynaklarının kişisel menfaat için kullanılması hâlinde Türk Ceza Kanunu’nun 257’nci maddesine kadar uzanan bir ceza hukuku boyutu oluştuğunu vurguladı.

2019 tarihli bir Sayıştay karar özetine atıf yapan Akay, “Bir belediye tarafından belediye başkanının yabancı misafirlerine verilen 12.500 TL değerindeki kol saatleri için ‘kamu yararı taşımadığı’ gerekçesiyle kamu zararı oluştuğuna hükmedilmiş.” bilgisini verdi. Elindeki örneğin de “aynı yapıda bir harcama” olduğunu savunan Akay, İçişleri Bakanlığının bu tür uygulamaları denetlemekle yükümlü olduğunu hatırlatarak, “Bu konuyla ilgili herhangi bir inceleme ve soruşturma var mı?” sorusunu yöneltti ve “Gerekli yaptırımların uygulanmasını bekliyoruz.” dedi.

“Uyuşturucu koridoruyuz, yakalamalar artıyor ama yetmiyor”

Konuşmasının son bölümünde uyuşturucu ve organize suçlarla mücadeleye değinen Cevdet Akay, kırmızı bültenle aranan suç örgütü liderleri ve uyuşturucu baronlarına karşı Emniyet güçlerinin yıllardır yoğun operasyonlar yürüttüğünü hatırlattı. “Hakikaten çok kişi yakalandı ama yakala yakala da bitmiyor.” diyen Akay, Türkiye’nin bugün hem hedef hem transit bir uyuşturucu koridoru hâline geldiğini söyledi.

Türkiye’de uyuşturucu laboratuvarlarına yönelik birçok operasyon yapıldığını, ele geçenlerin “görünen kısım” olduğunu ifade eden Akay, “Bu uyuşturucuyla mücadelede gerekli kaynakların artırılması, tüm bakanlıkların koordineli çalışması şart.” dedi.

“Ceza gelirlerinin bir kısmı doğrudan uyuşturucuyla mücadeleye ayrılsın”

Cevdet Akay, çözüm önerisi olarak idari para cezaları içindeki payların yeniden yapılandırılmasını gündeme getirdi. Mevcut sistemde trafik para cezalarının yarısının Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Fonu’na aktarıldığını hatırlatan Akay, “Buradaki idari para cezalarının bir kısmının da özellikle kaçakçılıkla mücadeleye, uyuşturucuyla mücadeleye ve kayıt dışı ekonomiyle mücadeleye ayrılması gerektiğini düşünüyorum.” dedi.

Bu tip tahsislerin uyuşturucuyla mücadele bütçesini güçlendireceğini belirten Akay, “Bütçenin genişletilmesinde ve mücadele kapasitesinin artırılmasında bu adımın faydalı olacağı kanaatindeyim.” değerlendirmesinde bulundu.

CHP Karabük Milletvekili Cevdet Akay, İçişleri Bakanlığı bütçesine ilişkin eleştirilerini ve önerilerini tamamlayarak, Komisyon üyelerini ve İçişleri Bakanlığını “sevgi ve saygıyla” selamladı.

Kaynak: CUMHA - CUMHUR HABER AJANSI