CHP’Lİ CEVDET AKAY: “ŞEKER FABRİKALARI ÖZELLEŞTİRMEYE KURBAN EDİLMEMELİ, KARABÜK ÖDÜDÜĞÜ VERGİNİN YATIRIM KARŞILIĞINI ALMIYOR”

TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda Tarım ve Orman Bakanlığı ile bağlı kurumların 2026 yılı bütçesi görüşülürken söz alan CHP Karabük Milletvekili Cevdet Akay, konuşmasına şeker fabrikaları tartışmasına değinerek başladı. AK Parti Elazığ Milletvekili Ejder Açıkkapı’nın şeker sektörüyle ilgili değerlendirmelerine atıf yapan Akay, mevcut tabloyu rakamlarla ortaya koydu.

Akay, Türkiye’de hâlen 33 şeker fabrikası bulunduğunu belirterek, “Bunların 15’i devlete ait. 2018 yılında 25 tanesi devlete aitti, 10’u özelleştirildi. Özel sektörde 12 adet var, Pancar Ekicileri Kooperatiflerinde 6 adet şeker fabrikası kaldı.” dedi. Özelleştirme İdaresi Başkanlığının elinde hâlen 10 fabrikanın daha bulunduğunu hatırlatan Akay, bu tesislerin geçmişte tamamen kamuya ait olduğuna dikkat çekti.

Özelleştirilen fabrikaların arazilerinin piyasa değerinin çok altında el değiştirdiğini savunan CHP’li vekil, “Özelleştirilen yerlerde arsa ve arazi değerleri inanın bedellerin çok çok üstünde, çok düşük bedelle gitti bu şeker fabrikaları.” ifadelerini kullandı. Özelleştirme İdaresi portföyündeki tesislere dikkat çekerek, “Elazığ da orada duruyor, Malatya da orada duruyor, yarın özelleştirilip özelleştirilmeyeceğinden emin değiliz.” dedi.

“ŞEKER FABRİKALARI ÖZEL SEKTÖRE DEVREDİLMEMELİ, PANCAR KOOPERATİFLERİ GÜÇLENDİRİLMELİ”
Akay, pancar ve şeker sektörü açısından Pancar Ekicileri Kooperatifleri Birliği’nin tarihsel rolünü hatırlattı. Birliğin 1953’te Pancar Kooperatifleri Bankasını kurduğunu, bugünkü adıyla Şekerbank’ın Eskişehir’de yüz binlerce pancar üreticisinin birikimiyle kurulduğunu anlattı.

Bugün Birliğin elinde sadece 6 şeker fabrikası kaldığını söyleyen Akay, pancarı “millî ürün” olarak nitelendirerek, “Pancarın tatlısını, yemeğini, turşusunu, her türlüsünü yapıyorsunuz; şeker üretimini yapıyorsunuz. Pancar bizim için çok kıymetli bir ürün, millî ürün.” dedi.

Tarım ve Orman Bakanı’na doğrudan hitap eden Akay, şu çağrıyı yaptı:
“Bu şeker fabrikaları, Özelleştirme İdaresi Başkanlığındaki şeker fabrikaları kesinlikle özel sektöre devredilmemeli; güçlendirilmeli, mümkünse Pancar Ekicileri Kooperatifleri Birliği de eski gücüne döndürülmeli.”

Samsun Çarşamba Şeker Fabrikasını da örnek gösteren Akay, “Otuz dört yıl önce kurulmuş bir şeker fabrikası, on dört yıl kapalı kaldı; Şubat 2025’te Millî Savunma Bakanlığında Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumuna devredildi. Devletten devlete devirde bir problem yok ama devletten özel sektöre devirlerde maalesef çok büyük zararlar gördük.” değerlendirmesinde bulundu.

“541,8 MİLYAR LİRALIK BÜTÇE ENFLASYON KARŞISINDA ERİYOR”
Tarım ve Orman Bakanlığı bütçesine ilişkin genel değerlendirmesinde Akay, 2026 yılı için öngörülen 541 milyar 840 milyon liralık ödeneğin bütçe içindeki payının yüzde 2,86 olduğunu, bir önceki yıl bu oranın yüzde 2,97 seviyesinde bulunduğunu söyledi. Artış tutarının 103 milyar lira, artış oranının ise yüzde 23,67 olduğunu belirten CHP’li vekil, bu oranın enflasyonun altında kaldığını vurgulayarak, “Bu açıdan yetersiz buluyoruz, böyle önemli bir Bakanlığın bütçesinin en azından enflasyona ezilmemesi lazım.” dedi.

2024 başlangıç ödeneği ile yıl sonu harcamaları arasındaki farkın 22,4 milyar lira civarında olduğunu belirten Akay, bütçe hazırlanırken başlangıç ödeneklerinin “rantabl ve gerçekçi belirlenmediğini, düşük tutulduğunu” söyledi. Yıl içinde aktarmalar ve ek ödeneklerle tablo düzeltildiğini, personel giderleri etkisiyle hemen her Bakanlıkta aşım yaşandığını ifade ederek, “Bu konuda mutlaka düzenleme yapılmalı.” çağrısında bulundu.

Program dışı giderler altında cari transferler, sermaye transferleri, Hazine yardımları, menkul ve gayrimenkul büyük onarım, üretim giderleri, kâr amacı gütmeyen kuruluşlara, hane halkına ve işletmelere yapılan transferlerin ayrıntılandırılmasını isteyen Akay, bazı kalemlerin ikili göründüğünü belirterek, “‘Hane halkı ve işletmelere yapılan transferler’ ile ‘kurum hane halkı ve işletmelere yapılan transferler’ diye iki başlık açılmış. Eğer biri sermaye desteği ise ayrı gösterilmesi makul, değilse bu ayrıma açıklık getirilmesi gerekiyor.” dedi.

“KURAKLIKLA MÜCADELEYE PARA AYRILIYOR AMA HARCANMIYOR”
Sürdürülebilir çevre ve iklim değişikliği başlığı altındaki ödeneklere de dikkat çeken Akay, 2024 için 8,5 milyon, 2025 için 10 milyon lira ödenek ayrıldığını, ancak bu kalemlerde harcama yapılmadığını söyledi.

Tarımda kuraklıkla mücadelenin hayati önemine vurgu yapan CHP’li vekil, “Tarımsal kuraklıkla mücadeleye yönelik izleme ve değerlendirme rapor sayısı 2024’te sıfır, 2025’te sıfır; 2026 için 96 rapor hedefi koymuşuz. Kuraklıkla mücadeleye çok geç başlamışız.” değerlendirmesinde bulundu. Bakanlığa çağrıda bulunarak, “Ödenek koyduysanız harcayın; geçmiş yıllarda harcanmamış 10 milyon liralık ödeneği bu kez gerçek anlamda değerlendirin.” dedi.

“ÇİFTÇİ TÜKETİCİ KREDİSİNE İTİLİYOR, KAMU BANKALARINDAN KREDİ ALAMIYOR”
Genel tabloyu anlattıktan sonra Karabük’e dönen Akay, bölgedeki çiftçilerin en büyük sorunlarından birinin kamu bankalarından yeterli tarımsal krediye ulaşamamak olduğunu söyledi. Çiftçilerin çoğu zaman Ziraat Bankası, Tarım Kredi veya kamu bankalarından uygun koşullu kredi bulamadığını, özel bankalara yüksek faizle borçlanmak zorunda kaldığını ifade etti.

Kamu bankası şubelerinde çiftçilere tüketici kredisine yönlendirme yapıldığını söyleyen Akay, bunun borç yükü altındaki üretici için daha da ağır sonuçlar doğurduğunu kaydetti. Sübvansiyonlu kredilere erişimin kolaylaştırılmasını talep etti.

KARDEMİR’DEN ÇİFTÇİYE YENİDEN GÜBRE SATIŞI TALEBİ
Karabük’te çiftçilerin Tarım ve Orman Bakanlığından “hemen çözülebilecek” bir talebi olduğunu söyleyen Akay, Karabük Demir ve Çelik Fabrikalarının (KARDEMİR) geçmiş uygulamasına dikkat çekti. Özelleştirme öncesinde KARDEMİR’in çiftçilerin bireysel amonyum sülfat gübre taleplerini ücreti karşılığında karşıladığını, özelleştirme sonrası bu uygulamayı kaldırdığını hatırlattı.

“Çiftçilerimiz bu gübreyi bedeli mukabilinde alamıyor.” diyen Akay, Ziraat Odası verilerine göre fabrikada hâlen üretimin sürdüğünü belirttiğini ifade ederek, Bakan’a şöyle seslendi:
“Siz arada bir telefon açarsanız, bedeli mukabilinde çiftçiye yeniden satış yapılabilir. KARDEMİR’in başında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığından gelen bürokratlar var, Türkiye Varlık Fonunun hissesi var; bu konuda çözüm bekliyoruz.”

GENÇ ÇİFTÇİLERİN SİGORTA PRİMLERİ DEVLETÇE KARŞILANSIN ÖNERİSİ
Gençlerin tarımda kalmasını teşvik amacıyla bir öneri de getiren Akay, genç çiftçilerin sosyal güvenlik primlerinin devlet tarafından karşılanmasının üretime ciddi katkı sağlayacağını ifade etti. Bu amaçla Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından hazine yardımı yoluyla Tarım ve Orman Bakanlığına kaynak aktarılabileceğini, pilot bir uygulama için 100 milyar liralık bir bütçeyle başlanabileceğini söyledi.

ORMAN YANGINLARI, KAYIPLAR VE YANGIN BÜTÇESİ
Karabük’te yaşanan orman yangınlarına da değinen Akay, yangınlarda bazı çiftçilerin mahsullerinin ve tarım ekipmanlarının yanarak zarar gördüğünü belirtti. Bakan Yumaklı’nın “alet, ekipman gibi sorunların çözüldüğü” yanıtını aldıklarını, ancak kredi borçları konusunda sorunların devam ettiğini söyledi. Kredilerini ödeyemeyen üreticilerin temerrüde düştüğünü, bu nedenle kredi ertelemesi ve faiz indirimi gerektiğini vurguladı.

Son bir buçuk ayda Türkiye genelinde 100 bin hektar orman alanının kaybedildiğini hatırlatan Akay, “O alanların eski hâline dönmesi için en az elli-yüz yıl geçmesi lazım.” dedi. Avrupa genelinde beş yılda Kıbrıs Adası büyüklüğünde alanın yeşilden griye döndüğünü, kaybın beşte 1’inden fazlasının Türkiye’de olduğu yönündeki resmi verileri hatırlatarak, “1.860 kilometrekareyle kıta genelinde en fazla yeşil alan kaybeden ülkeyiz.” ifadelerini kullandı.

Orman Genel Müdürlüğünün orman yangınlarıyla mücadele bütçesine de değinen CHP’li vekil, 2025 yılı için 1,7 milyar lira ödenek ayrıldığını, 2026 Haziran sonu itibarıyla yalnızca 1,6 milyon liralık kullanım göründüğünü söyledi. Ödenekle kullanım arasındaki farkı sorgulayan Akay, arazöz, greyder, dozer ve araç alımlarının hızla tamamlanmasını, yangın riskine göre yatırım yapılmasını istedi. Bakan Yumaklı, “Sene sonuna kadar üzerine bile çıkıldı.” diyerek yıl içi harcamaların arttığını belirtirken, Akay özellikle yangına sebep olan enerji nakil hatlarının yer altına alınamadığı bölgelerde çalışmaların hızlandırılmasını talep etti.

KARABÜK’TE GÖLET VE SULAMA PROJELERİNE GERÇEK ÖDENEK TALEBİ
Karabük’ün gölet ve sulama yatırımlarına ilişkin başlıkları da sıralayan Akay, Adiller Göleti ve sulaması, Safranbolu Yazıköy Göleti, Düzçam Göleti, Yortan Kırkdere, Ova Göleti ve sulaması, Eskipazar Yazıboyu Göleti, Yortan Kırkdere HİS Göleti, Yenice ve Safranbolu Aldeğirmen Barajı sulaması gibi projelere dikkat çekti.

Bu işlerin birçoğuna yatırım programında sadece 1.000 lira, iz bedeli ayrıldığını belirten Akay, “Bu şekilde giderse bu yatırımların bitmesi mümkün değil, on yedi-on sekiz yıldır bekleyen işler var.” dedi. Özellikle Düzçam Göleti’nin atıl durumda olduğuna dikkat çekerek, “Hem baraj duruyor hem sulama yok; gerekli ödeneklerin ayrılmasını talep ediyoruz.” diye konuştu.

“KARABÜK ÖDEDİĞİ VERGİNİN YÜZDE 9’U KADAR YATIRIM ALIYOR”
Karabük’ün merkezi bütçeden aldığı yatırım payının da yetersiz olduğunu savunan Akay, “Karabük’e gerekli yatırım gelmiyor.” dedi. 2024 yılında kente 391 milyon lira yatırım geldiğini, Karabük’ün ödediği verginin ise 4 milyar liranın üzerinde olduğunu belirterek, “Ödediği verginin yaklaşık yüzde 9’u kadar yatırım alıyor.” tespitini paylaştı.

CHP Karabük Milletvekili Cevdet Akay, hem Türkiye genelinde tarım, iklim ve orman politikalarında hem de Karabük özelinde sulama, gölet, genç çiftçi, kredi ve şeker fabrikaları konularında “daha güçlü, şeffaf ve üretici odaklı bir bütçe ve yatırım yaklaşımı” talep ettiğini söyleyerek sözlerini tamamladı.

Kaynak: CUMHA - CUMHUR HABER AJANSI