CHP’li Cevdet Akay TBMM’de MSB Bütçesini Sorguladı: “Şehit Ailelerine Ayrılan Pay On Binde 3, Savunma Anlaşmalarında Ne Taviz Aldık Bilmiyoruz”

TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda Millî Savunma Bakanlığının 2026 yılı bütçesi görüşmeleri sürerken söz alan CHP Karabük Milletvekili Cevdet Akay, savunma bütçesinin büyüklüğünü, kalemler arasındaki dağılımı ve bazı uluslararası savunma tedarik süreçlerini ayrıntılı biçimde ele aldı.

Komisyon Başkanı’nın söz vermesinin ardından konuşan Akay, Millî Savunma Bakanlığına 2026 yılı için 822 milyar 930 milyon lira ödenek teklif edildiğini hatırlatarak, “Genel bütçe büyüklüğü içinde bu rakam yüzde 4,77’ye tekabül ediyor. Geçen yıl bu oran yüzde 4,23’tü.” dedi. Parasal olarak yaklaşık 199 milyar liralık artış olduğunu belirten Akay, oran bazında ise yüzde 31,90 düzeyindeki artışın enflasyonun altında kaldığını vurguladı.

Tasarruf Tedbirlerine Uyum İçin Teşekkür, Sermaye Giderlerine Eleştiri

Geçen yılın gerçekleşmelerine de değinen Akay, 2023 yılı kesin hesabında başlangıç ödeneği ile harcama arasında 56,9 milyar liralık aşım bulunduğunu, bunun ek ödenekle giderildiğini hatırlattı. 2024 yılı kesin hesabına bakıldığında ise ödenek içinde kalındığını ve 11,1 milyar liralık tasarruf sağlandığını belirterek, “Size tahsis edilen ödeneğin total olarak altında bir harcama olmuş. Genel olarak tasarruf tedbirlerine uyulmuş. Bu açıdan şahsınızda Sayın Bakanım, teşekkür ediyoruz.” ifadelerini kullandı.

Buna karşın bütçe kompozisyonuna dikkat çeken Akay, personel giderleri ve devlet primi giderlerinin toplam bütçe içindeki payının yüzde 53,87’ye, tutar olarak yaklaşık 443 milyar liraya ulaştığını söyledi. Mal ve hizmet alımlarının 362 milyar lira ile yüzde 44 paya yükseldiğini, bu nedenle sermaye giderlerine (yatırım ödeneklerine) yeterli kaynak kalmadığını vurguladı.

Akay, “Sermaye giderleri 2026 için 2,6 milyar lira, binde 3,16; çok az bir şey.” değerlendirmesini yaptı. 2024’te bu kalemin 2,1 milyar lira olduğunu, 2025 Haziran itibarıyla 771 milyon liranın harcandığını hatırlatan Akay, özellikle gayrimenkul sermaye üretim giderleri ve büyük onarım giderlerinin ağırlıkta olduğuna işaret etti.

Deprem Bölgesine Yapılan Büyük Onarım Harcaması

Akay, 2024 yılı için 1 milyar 53 milyon liralık yüksek harcama görüldüğünü, bunun hangi gayrimenkul ve projeyle ilgili olduğunu sordu. Millî Savunma Bakanı Yaşar Güler, araya girerek bu harcamanın “deprem bölgesiyle ilgili” olduğunu açıkladı. Bunun üzerine Akay, “Depremle ilgili harcama olmuş. Teşekkür ediyoruz o zaman, orayla ilgili katkılarla alakalı olarak.” diyerek deprem bölgesine yönelik yatırımı not etti.

Cari transferler kalemine de değinen Akay, 2026’da yaklaşık 14 milyar lira civarında cari transfer öngörüldüğünü, bunun bütçe içinde yüzde 1,73 düzeyinde pay aldığını söyledi. Burada özellikle yurt dışına yapılan transferler kaleminin öne çıktığını belirten Akay, “2026 için 13,7 milyar lira, 2024’te 5,5 milyar, 2025’te de 3,3 milyar lira (Haziran sonu). Bunun mahiyeti hakkında bilgi verilirse mutlu olacağız.” diyerek dış politika programı ve alt başlıklar hakkında ayrıntı talep etti. Hane halkına, işletmelere ve kâr amacı gütmeyen kuruluşlara yapılan transferlerin de açıklanmasının aydınlatıcı olacağını ifade etti.

Şehit Yakını ve Gaziler İçin On Binde 3,82: “Bu Bütçenin Hep Artırılmasını Talep Ediyoruz”

Şehit yakınları ve gazilerle ilgili harcamalara ayrıca vurgu yapan Akay, bu kaleme 2026 yılı için 314,8 milyon liralık ödenek teklif edildiğini belirterek, “On binde 3,82; geçen yıl da on binde 3,73 civarında bir orandı. Bu çok az bir rakam.” dedi. Bu bütçenin her yıl artırılması gerektiğini, sadece Millî Savunma Bakanlığının değil, tüm bakanlıkların ortak sorumluluğu olarak görülmesi gerektiğini kaydetti. “Tüm bakanlıklarda bu bütçenin ayrılması ve topyekûn bütün bakanlıkların görevi olması gerektiğine inanıyoruz.” ifadeleriyle, MSB bütçesi içindeki payın yetersiz olduğunu yineledi.

Yolluk Giderlerinde 2019’a Göre Yüzde 1.076 Artış Uyarısı

Akay, yolluk giderleri ve seyahat harcamaları konusunda tüm bakanlıklarda yaşanan artışa dikkat çekti. MSB’nin Ulusal Savunma ve Güvenlik Programında yolluk giderlerinin başlangıç ödeneğine göre 1 milyar 645 milyon lira aşıldığını belirterek, genel tabloyu şöyle özetledi: “Bütün bakanlıklara baktığımız zaman, 2025 Ekim sonu itibarıyla yolluklara harcanan para 25,9 milyar TL. Burada yol, konaklama giderleri vesaire var.”

Bu rakamın 2019 yılında 2,2 milyar lira olduğunu hatırlatan Akay, “2019’dan bu yana çok ciddi bir artış var, 23 milyarın üzerinde, yüzde 1.076.” dedi. Tasarruf genelgeleriyle uyumlu olmak üzere toplantı, organizasyon, kiralama, taşıt kiralamaları dâhil tüm kalemlerde daha dikkatli davranılması gerektiğini vurguladı.

MSB’nin 2026’da 158 adet taşıt alımı planladığını, bunların 32’sinin döner sermayeden karşılanacağını belirten Akay, çoğunun savunma amaçlı araçlar olduğuna dikkat çekerek, sadece 1 adet binek otomobil alımının öngörüldüğünü, bunun da “normal karşılanabileceğini” söyledi.

Boeing’ten 300 Uçak, KAAN Motoru ve ABD ile Pazarlık Gücü Soruları

Savunma sanayisi ve uluslararası tedarik anlaşmalarına da değinen Akay, özellikle ABD’den Boeing uçak alımı ve bunun savunma alanına yansımalarını gündeme taşıdı. Basına yansıyan bilgilere göre ABD’den alınacak 300 adet Boeing uçağının gümrüksüz–vergisiz fiyatının yaklaşık 33 milyar dolar olduğunu hatırlatan Akay, ABD ile 100 milyar dolarlık ticaret hacmi hedefi konuşulurken bu anlaşmalarda Türkiye’nin pazarlık gücünün nasıl kullanıldığını sordu.

“Biz bu anlaşmaları yaparken pazarlık gücümüzü yeterince kullanıp ülkemiz için ne gibi tavizler aldık?” diyen Akay, kamuoyuna bu konuda net bilgi yansımadığını belirtti. Özellikle millî muharip uçak KAAN’ın motor tedariki konusunda ABD’den herhangi bir garanti veya güvence alınıp alınmadığının önemli olduğunu vurgulayarak, “Kendi motorumuzu üretinceye kadar bu bizim için önemli.” ifadelerini kullandı.

Akay, gümrük ve vergiler konusunda bazı ürünlerde indirim talep edilip edilmediği, F-35 programıyla ilgili sorunun çözümünde ABD’nin garantörlüğü veya başka tavizler alınıp alınmadığı konusunda da Bakanlıktan bilgi istedi: “Bu konuyla ilgili çok aydınlatıcı bilgi alamadık biz, sizde bilgi varsa bizimle paylaşırsanız mutlu olacağız.”

F-16 Block 70 Süreci: “F-35’teki Sıkıntıları Tekrar Yaşamayalım”

Akay, 2021’de ABD’den talep edilen 40 adet yeni F-16 Block 70 uçağına ilişkin süreci de gündeme getirdi. İsveç’in NATO üyeliğinin onaylanmasının ardından bu dosyada bir esneme yaşandığını, yaklaşık 23 milyar dolarlık paketin, 79 modernizasyon kitinin iptaliyle 7 milyar dolar seviyesine indirildiğini hatırlattı. Türkiye’nin bu kapsamda yaklaşık 1,4 milyar dolarlık ödeme yaptığını belirterek, “Burada son durum nedir, ne aşamadayız?” sorusunu yöneltti.

Lockheed Martin’in Greenville tesisinde Bahreyn ve Bulgaristan gibi ülkelere öncelik tanındığına dair bilgilere dikkat çeken Akay, Türkiye’nin siparişlerinde ABD Kongresi’ndeki blokajlar, insan hakları tartışmaları ve S-400 meselesi nedeniyle sıkıntı yaşandığını söyledi. “Umarım F-35’teki sıkıntıları yaşamayız; ödemelerimiz ciddi ödemeler, boşa gitsin istemiyoruz.” diyen Akay, bu konuda “gerekli hassasiyetin gösterilmesi” çağrısında bulundu.

Eurofighter, F-35 ve Yüksek Teknoloji Karşılaştırması

İngiltere’den tedariki gündemde olan Eurofighter uçaklarıyla ilgili de sorular yönelten Akay, bu programın İngiltere’de 20 bin kişiye istihdam sağladığını anımsattı. Ancak İsrail’in sahip olduğu son teknoloji savunma sistemleri ve Yunanistan’ın F-35 tedarik imkânına atıf yaparak, herhangi bir çatışma halinde ABD ve Avrupa ülkelerinin hangi tarafta konumlanacağının öngörülebilir olduğunu söyledi.

Bu nedenle yerli ve millî üretim kapasitesinin hızla artırılması gerektiğini vurgulayan Akay, “Mukayesede Eurofighterların bu tip uçaklar karşısında yüzde 20 civarında başarılı olduğu ifade ediliyor, bu doğru mudur?” diye sordu. Bu bilgi doğru değilse, teknik gerçeklerin Bakanlık tarafından kamuoyuyla paylaşılmasının önemli olduğunu belirtti: “Doğru değilse doğru bilginin sizin tarafınızdan kamuoyuyla paylaşılması hepimiz için çok kıymetli olacak.”

Küresel Savunma Harcamaları, Türkiye’nin Yeri ve NATO Teçhizat Açığı

Konuşmasının sonunda uluslararası veri setlerinden alıntılar yapan Akay, 2024 itibarıyla dünya genelinde toplam savunma harcamasının 2,4 trilyon dolar seviyesine çıktığını, bunun yıllık yüzde 6,8 artış anlamına geldiğini belirtti. Bu seviyenin Soğuk Savaş sonrası dönemin en yüksek artışlarından biri olduğunu vurguladı.

Ülkelerin harcama paylarına ilişkin verileri de paylaşan Akay, “ABD 916 milyar dolar, Çin 296 milyar dolar, Fransa 60 milyar dolar, Türkiye 16,1 milyar dolar; bizdeki veriler böyle.” bilgisini verdi. Bu tabloya göre Türkiye’nin 12’nci–13’üncü basamaklarda yer aldığını dile getirdi.

Savunma harcamalarının dünya toplamı içindeki payına bakıldığında, bazı ülkelerin yüzde 12 seviyesine ulaştığını, Türkiye’nin ise binde 7 civarında kaldığını söyleyen Akay, “Yatırıma pay az kaldığı için buralara da gerekli aktarımları yapamıyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.

NATO savunma bütçeleri çerçevesinde toplam harcamanın 1,30 trilyon dolar olduğunu belirten Akay, Türkiye’nin savunma harcamalarının milli gelire oranla yüzde 2,13 ile NATO hedefini yakaladığını, ancak teçhizat payı açısından geride kaldığını söyledi. “Savunma harcaması içinde teçhizat payı bizde yüzde 17, NATO ortalaması yüzde 29; orada aşağıdayız, bunu geliştirmemiz lazım.” ifadeleriyle, bütçeden daha fazla payın modernizasyon ve ekipman yatırımlarına yönlendirilmesi gerektiğini vurguladı.

Süresi dolarken mikrofonu kapanan Cevdet Akay, savunma bütçesinin kompozisyonunun, şehit yakınları ve gaziler için ayrılan kaynakların, uluslararası tedarik dosyalarının ve NATO standardına göre teçhizat yatırımlarının 2026 bütçesinde yeniden ele alınmasını istedi.

Kaynak: CUMHA - CUMHUR HABER AJANSI