CHP’li Cevdet Akay TBMM’de Ulaştırma Bütçesini ve KÖİ Modelini Eleştirdi: “89,5 Milyar Dolar Ödendi, Aynı Şirketler Vergide Muafiyetle Korunuyor”

TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın 2026 yılı bütçesi görüşülürken söz alan CHP Karabük Milletvekili Cevdet Akay, hem Bakanlık bütçesinin genel büyüklüğünü hem de kamu-özel iş birliği (KÖİ) projelerinin kamuya yükünü gündeme taşıdı.

Akay, bakanlık bütçesinin bu yıl 525 milyar 260 milyon lira olarak teklif edildiğini hatırlatarak, “Genel bütçe içinde yüzde 2,77’lik paya karşılık geliyor. Geçen yıl yüzde 3,25’ti. Oransal olarak aşağı iniş var, artış sadece 45 milyar lira; yüzde 8,75. Resmî enflasyonun bile oldukça altında.” değerlendirmesini yaptı. Demir yoluna ayrılan 139,8 milyar liralık ödeneğin toplam içinde yüzde 26 civarında olduğuna işaret eden Akay, asıl odaklanmak istediği başlığın KÖİ ve yap-işlet-devret projeleri olduğunu söyledi.

“2005’ten Bu Yana KÖİ Projelerine 89,5 Milyar Dolar Ödeme Yapıldı”
Akay, kamu-özel iş birliği projeleriyle ilgili kendi yaptığı çalışmayı Komisyon’a aktararak, “Yaklaşık 44 firma üzerinden yürüyen bu modelde, 2005’ten bugüne kadar 89,5 milyar dolarlık ödeme yapıldığını tespit ettim.” dedi. Bu tutarın yalnızca Ulaştırma Bakanlığı’nı değil, Sağlık Bakanlığı dâhil diğer KÖİ projelerini de kapsadığını belirtti.

Bu firmaların vergi yüküne de dikkat çeken Akay, “Bu şirketlerde efektif vergi yükü çok düşük. 2024 yılında 2,8 milyar liralık kurumlar vergisi tahakkuku varken, 2025 geçici vergi beyannamelerine göre 3,6 milyar lira tahakkuk var.” bilgisini paylaştı. Cumhurbaşkanı Yardımcılığı makamından gelen yazılı cevaba atıf yapan Akay, kurumlar vergisi oranının yüzde 25’ten 30’a çıkarılmasına rağmen, KÖİ şirketlerinin ödediği verginin beklenen ölçüde artmadığını söyledi.

“130’a Yakın Muafiyet, İstisna ve İndirimle Korunan Bir Grup”
Akay, bu projelerden gelir elde eden şirketlerin 130’a yakın muafiyet, istisna ve indirim uygulamasıyla desteklendiğini vurguladı. “Kurumlar vergisiyle ilgili muafiyet, istisna ve indirimlerin çok büyük bölümü burada toplanıyor.” diyen Akay, vergi harcamalarının 2024’te 701 milyar liradan 2025’te 767 milyar liraya yükselmesinde de bu şirketlerin büyük payı olduğunu savundu.

“Önümüzdeki Üç Yılda 821 Milyar Lira Daha Ödeyeceğiz”
CHP’li Akay, garanti ödemeleri nedeniyle bütçeye binecek yüke de dikkat çekti. Önümüzdeki üç yıllık dönemde KÖİ projelerine toplam 821 milyar lira ödeneceğini belirterek, “Sadece 2026 yılı için 268 milyar lira ödenek ayrılmış durumda.” dedi. Bu rakamın içinde Ulaştırma kadar Sağlık Bakanlığı’nın şehir hastaneleri ve diğer KÖİ projelerinin de bulunduğunu kaydetti.

Borç Üstlenim Taahhütleri: “18,4 Milyar Dolarlık Hazine Garantili Kredi”
Konuşmasının önemli bir bölümünü borç üstlenim taahhütlerine ayıran Akay, Hazine garantili kredi anlaşmalarına ilişkin rakamları da paylaştı. “2012’den 2025’e kadar, bu firmalarla yapılan kredi anlaşmalarında Hazine garantisiyle verilen tutarlar 18,4 milyar dolar düzeyinde.” diyen Akay, bu tutarın bugünkü kurla yaklaşık 774 milyar liraya denk geldiğini söyledi.

Bütçe Kanunu’nun borçlanma limitini düzenleyen 11’inci maddesinde borç üstlenim taahhütleri için 3,5 milyar dolarlık üst sınır bulunduğunu hatırlatan Akay, “Yıllar itibarıyla biriken borç yüküne bakınca ciddi bir konsantrasyon görüyoruz. Bu kredilerin büyük çoğunluğu otoyol firmalarına; Avrasya Tüneli’nden başlayıp en son 1 Ağustos 2025’te Çeşmeli–Kızkalesi Yolu için imzalanan 884 milyon dolarlık anlaşmaya kadar uzanan bir liste var.” ifadelerini kullandı.

Bu Hazine garantili kredilerin firma bazında dağılımının, projelerde kredi geri dönüşünde sorun olup olmadığının açıklanmasını isteyen Akay, “Projelerin maliyetlerinin yüzde 70–80’ine kadar finansman Hazine garantisiyle sağlanıyor. İş alan firma hem projeyi alıyor hem finansmanı Hazine teminatıyla kullanıyor.” eleştirisini yaptı.

“Yatırım Taahhütlü Avans Kredisi Kullanan Firma Var mı?”
Akay, ayrıca yatırım taahhütlü avans kredileri konusunda da sorular yöneltti. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’yla iş yapan firmalar arasında bu kredileri kullananlar olup olmadığını sorarak, “Bu kredilerin hangi firmalara, ne kadar, hangi faizle kullandırıldığı ve geri dönüşlerinde herhangi bir sıkıntı yaşanıp yaşanmadığı konusunda bilgi rica ediyoruz.” dedi.

Karabük Lojistik Merkezi: “Proje Mi Onaylandı, Çalışma mı?”
Seçim bölgesi Karabük’e ilişkin başlıklar altında, özellikle Karabük Lojistik Merkezi Projesini gündeme taşıyan Akay, kamuoyunda “proje resmen onaylandı” şeklinde yapılan açıklamaya dikkat çekti. Ulaştırma Bakanlığı sitesindeki Lojistik Koordinasyon İcra Kurulu kararını da tutanaklara gösteren Akay, karar metninde “Karabük Lojistik Merkezi kurulması teklifine yönelik çalışmaların tamamlanmasına müteakip Lojistik Koordinasyon İcra Kurulu’na sunulması” ifadesinin yer aldığını hatırlattı.

“Burada onaylanan şey proje mi, yoksa sadece çalışmanın tamamlanıp tekrar Kurul’a gelmesi teklifi mi?” diye soran Akay, Eskipazar OSB’nin karşısında 550 bin metrekarelik alanda planlanan lojistik merkezin Batı Karadeniz için kritik olduğunu vurguladı. Lojistik merkezin hayata geçmesinin, hem Karabük sanayisi hem de Filyos Limanı’nın daha aktif kullanımı açısından önem taşıdığını belirtti.

“Filyos Kapasitesinin Yalnızca 4 Milyon Toni Kullanılıyor”
Filyos Limanı’nın 25 milyon ton kapasitesinin yalnızca 4 milyon tonunun kullanılabildiğini söyleyen Akay, Karabük–Zonguldak yolu ve demir yolu bağlantılarındaki eksiklerin bölgenin limanı tam verimle kullanmasını engellediğini belirtti. “Sanayiciler Gebze gibi yoğun limanlara yönelmek zorunda kaldığı için, sadece navlun giderlerinde yıllık 50–60 milyon dolarlık ek maliyet oluşuyor.” dedi.

Karabük’ün Yol Standardı ve İlçe Bağlantıları
Karabük’ün toplam 385 kilometrelik yol ağında 255 kilometresinin sathi kaplama, 127,9 kilometresinin ise sıcak asfalt olduğunu belirten Akay, “Yüzde 66’sı düşük standartlı sathi kaplama. Sanayi kenti olan Karabük’te ağır tonajlı araçlar bu yolları hızla yıpratıyor, kış koşullarında risk artıyor.” dedi. Karabük’ün bölünmüş yol ve sıcak asfalt yatırımlarında Türkiye ortalamasının gerisinde kaldığını savundu.

Akay, Karabük–Zonguldak yolu, Yenice–Karabük hattı, Yenice–Yortan–Hasankadı, Yenice–Gökçebey, Eflani–Karabük, Ovacık–Karabük ve Safranbolu–Bartın yollarının standart altı olduğunu, heyelan riski ve darlık nedeniyle hem güvenlik hem turizm hem de tarım ve sanayi taşımacılığında sorun yarattığını belirtti. Safranbolu–Bartın yolunun 45 kilometresinin hâlâ tek şeritli olduğunu, kanyonlar ve yaylalarla birlikte turizm aksının bu güzergahtan geçtiğini vurguladı.

Şeker Kanyonu Yolu İçin Bakanlıklar Arası Koordinasyon Çağrısı
Yenice’deki Şeker Kanyonu yolunun da tamamlanamayan projelerden biri olduğunu belirten Akay, sorumluluğun DSİ’ye devredildiğini, ancak Tarım ve Orman Bakanlığı ile Ulaştırma Bakanlığı arasında koordinasyon eksikliği bulunduğunu söyledi.

Hem orman köylüleri hem kooperatifler hem de bölge turizmi açısından bu yolun stratejik önem taşıdığını dile getiren Akay, “Bu yol için ödeneklerin artırılması ve bakanlıkların koordineli biçimde çalışarak projeyi bir an önce bitirmesi gerekiyor.” dedi.

Konuşmasını “Karabüklü hemşehrilerim adına bu projelerin tamamlanmasını talep ediyorum.” sözleriyle bitiren CHP Karabük Milletvekili Cevdet Akay, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı bütçesinin hem KÖİ yükü hem de bölgesel yatırımlar açısından şeffaf ve dengeli biçimde yönetilmesi gerektiğini söyledi.

Kaynak: CUMHA - CUMHUR HABER AJANSI