ÖSYM Engelli Adaylar Daire Başkanı Belma Atak: “Engelli adayların sınav başvuruları artık sağlık raporlarıyla tamamen dijital ortamda yürütülüyor”

Türkiye Büyük Millet Meclisinde Engelli Bireyler İçin Mevzuat İnceleme Komisyonunun 13’üncü toplantısında ÖSYM’nin engelli adaylara yönelik sınav uygulamaları ele alındı. Toplantıda ÖSYM adına sunumu, ÖSYM Engelli Adaylar Daire Başkanı Belma Atak yaptı. Atak, hem 2024 EKPSS hem de 2025 YKS verilerini paylaşarak engelli adaylara sağlanan özel sınav düzenlemelerini anlattı.

“EKPSS’de 154 bin 512 aday sınava katıldı”

Belma Atak, sunumunda önce 2024 yılında yapılan Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı (EKPSS) verilerini aktardı. Atak, “2024 yılında yaptığımız EKPSS’de toplam 154 bin 512 aday sınava katılmıştır. Bu adaylardan 16.215’i okuyucu yardımı, **24.671’i işaretleyici yardımı talep etmiştir.” bilgisini paylaştı.

Atak, EKPSS’de soru kitapçıklarının engelli adaylara göre farklı puntolarla hazırlandığını belirterek, “EKPSS sınavında 3 tane soru kitapçığı veriyoruz; 9 punto, 16 punto, 18 punto. Diğer sınavlarımızda da büyük punto ihtiyacı olan adaylara 14 punto olarak kitapçık veriyoruz.” dedi.

2025 YKS’de 12 bin 833 engelli aday

ÖSYM Engelli Adaylar Daire Başkanı, 2025 Yükseköğretim Kurumları Sınavına (YKS) ilişkin engelli aday verilerini de Komisyonla paylaştı. Atak, “2025 yılına ait YKS’de toplam engelli aday sayısı 12.833 olmuştur. Bu adaylardan 1.253’ü okuyucu, 2.323’ü işaretleyici talep etmiş; 562 aday ise 14 puntolu büyük puntolu kitapçık istemiştir.” açıklamasını yaptı.

Atak, engelli adaylara sağlanan tekli salon uygulamasına da değinerek, “Tekli salonda giren aday sayımız 33.931’dir. Ruhsal, duygusal durumu diğer adayların konsantrasyonunu etkileyebilecek olan ya da çok özel durumu bulunan adaylarımızı tek kişilik salonlarda, salon başkanı ve gözetmen eşliğinde sınava alıyoruz.” ifadelerini kullandı.

“Engelli adayların başvuruları AİS üzerinden elektronik ortamda yapılıyor”

Belma Atak, engelli adayların başvuru süreçlerinde yapılan dijital dönüşümü ayrıntılarıyla anlattı. Atak, “ÖSYM Başkanlığının yapmış olduğu bütün sınavlarda, YKS, EKPSS ve kurum sınavları dâhil olmak üzere artık sağlık raporlarıyla rapor içeriklerine uygun sınav uygulama talepleri, 2025 yılı Şubat ayından itibaren ÖSYM’nin Aday İşlemleri Sistemi (AİS) üzerinden elektronik ortamda yapılabilmektedir.” dedi.

Sağlık Bakanlığı ile gerçekleştirilen entegrasyon sayesinde adayların raporlarını kurumlara belge göndermeden kullanabildiğini belirten Atak, “Sağlık Bakanlığıyla entegre yaptı ÖSYM Başkanlığı. Adayın raporu dijital ortamda ise evinden kendisi AİS ortamına girerek başvurusunu tamamlamakta.” ifadelerini kullandı.

Atak, e-rapor sisteminin işleyişini şöyle anlattı:

“Engelli adayların başvuru sürecinde e-rapor sistemi ile aday, eğer raporu sistemde varsa, ÖSYM’nin sitesine yüklüyor. Rapor üzerindeki sağlık verileri ÖSYM tarafından yapılan bir yazılım programıyla analiz ediliyor ve ihtiyacı olabilecek bütün engelli uygulamaları ekrana yansıyor. Aday burada hangi uygulamadan faydalanmak istiyorsa kendisine bunlar sunuluyor, ona göre başvurusunu tamamlıyor.”

Atak, ekran görüntülerini işaret ederek, “Aday AİS sistemine raporunu yüklediği zaman engel grubunu, raporunun geçici mi sürekli mi olduğunu, sınavda hangi imkânlardan faydalanmak istediğini görebiliyor.” bilgisini verdi.

“EKPSS raporları Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı kanalıyla alınıyor”

ÖSYM’nin Sağlık Bakanlığı entegrasyonundan EKPSS adaylarının raporlarının hariç tutulduğunu vurgulayan Atak, “ÖSYM Başkanlığı EKPSS sınavı hariç bütün adayların raporlarını bu kanalla almaktadır. Sadece EKPSS’nin raporları Aile Bakanlığı il müdürlükleri tarafından kabul edildiği için bu sistemden faydalanmamaktadır bu adaylarımız.” dedi.

Okuyucu, işaretleyici ve büyük puntolu kitapçık uygulamaları

Belma Atak, engelli adaylara sunulan okuyucu, işaretleyici ve büyük puntolu kitapçık uygulamalarını detaylandırdı. Görme engelli adaylara yönelik özel kitapçıklardan bahseden Atak, “Görme engelli adaylara ÖSYM Başkanlığının yapmış olduğu bütün sınavlarda bizim ‘Filigranlı Kitapçık’ dediğimiz bir kitapçığımız var. Görme engelli aday eğer bizden okuyucu talep ettiyse şekil, grafik, tablo, resim gibi görsel verilerin yer aldığı sorular ile karmaşık ifade içeren soruları sormuyoruz. Bu adaylarımızın soru kitapçığını da buna göre hazırlıyoruz.” açıklamasını yaptı.

Atak, görme dışında farklı engel gruplarında da okuyucu verilebildiğini belirterek, “Aday zihinsel engelli olabilir, yaygın gelişimsel bozukluk, otistik olabilir, CP hastası olabilir. O yüzden de aday bizden görmesinin dışında bir problemi olduğu için okuyucu talep ettiğinde de veriyoruz fakat bu adaylarımıza 2 tane kitapçık veriyoruz; birisi adayın önünde, diğeri görevlinin önünde.” dedi.

İşaretleyici uygulamasını da tarif eden Atak, “İşaretleyici, aday tarafından verilen cevapların cevap kâğıdına işaretlenmesinin yanı sıra, soru kitapçığı ve cevap kâğıdı üzerindeki aday tarafından yazılması gereken bilgilerin yazılması ve adayın talep etmesi hâlinde adayın söylediği işlemleri okuma görevini yerine getirir. Bu adayların kendi başlarına işlem yapmasına da izin veriyoruz.” bilgisini paylaştı.

Ek süre, tekli salon ve erişilebilir sınav binaları

ÖSYM’nin tüm sınavlarında engelli adaylara ek süre tanındığını hatırlatan Atak, “Yaptığımız bütün sınavlarda sınav süresine ilave yirmi veya altmış dakika arasında değişen ek süre veriyoruz. Bu bilgiler kılavuzda yer alıyor, aday hem kılavuzda hem de sınava giriş belgesinde kendi sınav süresini görebiliyor.” dedi.

Tekli salon ve bina seçimiyle ilgili uygulamaları da anlatan Atak, “Adayın özel bir durumu varsa, ruhsal veya duygusal sebeplerle diğer adayların konsantrasyonunu bozabilecekse ya da raporu gerektiriyorsa bu adaylara tek kişilik salon tahsis ediyoruz. Engelli adaylarımızın kullandığı aparatlar yüzünden ÖSYM Başkanlığı sınav binalarını ya zemin kat ya da asansörlü bina olarak özel seçiyor.” ifadelerini kullandı.

Güvenlik, özel aparat ve jammed büyüteç uygulaması

Belma Atak, ÖSYM’nin güvenlik yaklaşımına ilişkin, “ÖSYM Başkanlığının sınav güvenliği çok önemli bir çizgisi. Engelli adaylarımızın kalp pili gibi cihazları varsa, bu bilgiler sınava giriş belgesinde yazılı oluyor. Polis dedektörle değil, elle arama yapıyor, adayın sinyali bozulmuyor.” dedi.

Elektronik büyüteçlere getirilen teknik düzenlemeyi de hatırlatan Atak, “2015 yılından itibaren elektronik büyüteç gibi bazı aparatlar bizim için güvenlik tehdidi oluşturuyor. Aday soru kitapçığının üzerinde elektronik büyüteci gezdiriyor, anında sorular dışarı çıkabilir. Bu yüzden adayların büyüteçlerini kullanmasına izin veriyoruz ama kablolu, kablosuz her türlü iletişimi kesilmiş jammer’lar gönderiyoruz.” sözleriyle uygulamayı anlattı.

Elektronik sınavlarda ekran büyüteci ve ekran okuyucu

ÖSYM’nin elektronik sınav altyapısına değinen Atak, “Başkanlığımız, yazılı sınavların yanında e-sınavlar da yapmaktadır. e-YDS, YÖKDİL, EUS, Gelir Uzmanlığı ve Sayıştay sınavlarını elektronik ortamda gerçekleştirdik. Ankara, İstanbul, İzmir ve Adana’da 4 elektronik sınav binamız var.” dedi.

Görme engelli adaylara yönelik ekran büyüteci ve ekran okuyucu uygulamasını anlatan Atak, “Görme engelli adaylarımız elektronik sınavlarda bilgisayar başında, Ekran Büyüteci dediğimiz yazılımla ekrandaki yazıyı büyütebiliyor. Ayrıca Ekran Okuyucu programının patentini ve lisansını aldık, konfederasyonlarla ve engelli adaylarla çalışarak geliştirdik. Görme engelli adaylarımız bu programla sınavlarını gerçekleştiriyorlar.” ifadelerini kullandı.

YKS’de ek puan uygulaması: Görme, işitme ve bedensel engelli adaylar

Belma Atak, YKS’de ek puan uygulamasının kapsamını şöyle özetledi:

“Ek puan uygulaması sadece Yükseköğretim Kurumları Sınavında, bedensel özelliklerinde ağır derecede ve sürekli işlev kaybı ve bozukluğu olan, tüm düzeltmelere rağmen görme veya işitme gücünden tam ya da önemli ölçüde eksiklik bulunan ve eğitim öğretim hizmetlerinden yeterince yararlanamayan, bilgiye erişimde engeli nedeniyle sorun yaşayan adaylara uygulanmaktadır.”

Atak, bu kapsamda, “Ek puan, görme, işitme ve bedensel engelli adaylara verilmektedir. ÖSYM Başkanlığının hazırladığı engel derecelendirme yönergesi esas alınarak bir algoritma çalışmakta, bu algoritma ile ek puan hesaplanmakta ve sınav sonuç belgelerine yansıtılmaktadır.” dedi.

EKPSS: 2012’den bu yana, 27 farklı kitapçık türü

ÖSYM Engelli Adaylar Daire Başkanı, EKPSS’nin çerçevesine ilişkin bilgiler de verdi. Atak, “Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı 2012 yılından itibaren ÖSYM Başkanlığı tarafından yapılmaktadır. İki yılda bir uygulanmaktadır. Engellilerin Devlet Memurluğuna Alınmalarıyla İlgili Yönetmelik ve Aile Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve ÖSYM arasında imzalanan protokol hükümlerine göre yürütülmektedir.” dedi.

Sınavın içeriğinin bilim kurulu tarafından belirlendiğini hatırlatan Atak, “Bu sınavın nasıl yapılacağına dair 2012 yılında bir bilim kurulu oluşturuldu. Bu kurulun aldığı kararlar doğrultusunda 2012’den 2024’e kadar 7 kez sınav uygulandı, 2026 yılında da sınavın yapılması planlanmaktadır.” bilgilerini paylaştı.

EKPSS’ye başvurabilecek adaylar hakkında da Atak, “Yönetmeliğe göre EKPSS’ye engelli sağlık kurulu raporlarında en az yüzde 40 ve üzeri engel oranı olanlar ile Çocuklar İçin Özel Gereksinim Raporu (ÇÖZGER) bulunan ve özel gereksinim düzeyi 2 ve üzeri olanlar başvurabilmektedir.” dedi.

Atak, öğrenim düzeyleri ve engel gruplarına göre sınavın farklı testlerden oluştuğunu belirterek, “Öğrenim grupları ortaöğretim, ön lisans, lisans; engel grupları ise Genel Engelliler Testi, İşitme Engelliler Testi (6 yaş öncesi engelli olanlara ayrı), bir de zihinsel engelli adaylara yönelik test olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır.” dedi.

Kitapçık çeşitliliğine özellikle vurgu yapan Atak, “Bu testler 3 eğitim grubu (ortaöğretim, ön lisans, lisans) ve 3 punto türü (9, 16, 18) ile birleştiğinde ÖSYM Başkanlığı EKPSS’de 27 ayrı kitapçık hazırlamaktadır.” ifadesini kullandı.

2024 EKPSS’de 115 bin başvuru, 1.770 kadroya yerleştirme

Belma Atak, 2024 EKPSS yerleştirme sonuçlarını da aktardı: “2024’te EKPSS’ye 115.146 aday başvurmuştur. Bu adaylardan 19.306’sı tek bir salonda, 11.127 aday okuyucu yardımıyla, 3.650 aday 16 punto, 2.104 aday ise 18 punto soru kitapçığı ile sınava girmiştir.” dedi.

Öğrenim düzeylerine göre sınava katılımı da paylaşan Atak, “Ortaöğretim düzeyinde 72.068, ön lisans düzeyinde 20.984, lisans düzeyinde 22.094 aday sınava katılmıştır.” bilgisini verdi.

Tercih ve yerleştirme sürecine ilişkin Atak şu bilgileri paylaştı:

“2024 EKPSS’de tercih yapan toplam 63.882 aday olmuştur. Ortaöğretimde 41.939, ön lisansta 11.713, lisansta 10.230 aday tercih yapmıştır. Kadro sayıları ortaöğretimde 419, ön lisansta 261, lisans düzeyinde 1.090 olarak belirlenmiş, toplam 1.770 aday kadrolara yerleştirilmiştir. İlkokul, ortaokul ve özel eğitim mezunları için uygulanan kura yönteminde ise 16.717 aday kura için başvurmuş, 11.701 aday tercih yapmış, 60 kadroya yerleştirme yapılmıştır.”

Atak, kura çekimlerinin noter huzurunda ve Cumhurbaşkanı’nın da katıldığı törenlerde gerçekleştirildiğini hatırlattı.

“Bilim kurulu ve STK’larla birlikte çalışıyoruz”

Belma Atak, EKPSS ve diğer sınavlarda engelli aday uygulamalarının sürekli gözden geçirildiğini vurgulayarak, “Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, adaylar, engelli sivil toplum kuruluşları ve ÖSYM personelinden sınavın içeriği, kapsamı, uygulaması ve engelli düzenlemelerine yönelik görüş ve öneriler açık şekilde toplanmaktadır.” dedi.

Atak, “ÖSYM, EKPSS ve diğer sınavlarda engelli adayların uygulamalarında masanın bir tarafına tıpçıları, diğer tarafına özel eğitimcileri, diğer tarafına da sivil toplum kuruluşlarını oturtarak kararlarını almaktadır. 2025 EKPSS için tekrar bir bilim kurulu oluşturulmuş, Millî Eğitim Bakanlığının da görüşleri alınarak çalışmalar sürdürülmektedir.” açıklamasını yaptı.

Yönetmelikler ve mevzuat çerçevesi

ÖSYM Engelli Adaylar Daire Başkanı, engelli adaylara dönük sınav uygulamalarının dayandığı mevzuatı şöyle özetledi:

“Yükseköğretim Kurumları Sınavı ve ilgili sınavlar 8 Mart 2022 tarihli Engelli Bireylere Yönelik Sınav Uygulamaları ve Engelli Kontenjanında Aranacak Sağlık Şartlarına Dair Yönetmelik çerçevesinde yapılmaktadır. EKPSS, Engellilerin Devlet Memurluğuna Alınmaları Hakkında Yönetmelik ve ilgili bakanlıklarla yapılan protokoller doğrultusunda uygulanmaktadır. Diğer sınavlarımız ise 6114 sayılı Kanun, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Adayların ve Sınav Görevlilerinin Sınav Binalarına Giriş Koşullarına İlişkin Yönetmelik ve ÖSYM Yönetim Kurulu kararları uyarınca yürütülmektedir.”

Atak, kılavuzlarda kullanılan dil konusunda da, “Engelli adaylar dediğimiz an kılavuzda tek sadece ‘Engelli adaylar’ başlığı yer almamaktadır; ‘Engelli ve sağlık sorunu olan adaylar’ ifadesini kullanıyoruz. Çünkü bazı adaylarımız kendisini engelli olarak tanımlamasa da sağlık sorunu nedeniyle özel uygulama talep edebilmektedir.” sözleriyle bilgilendirmeyi tamamladı.

Kaynak: CUMHA - CUMHUR HABER AJANSI