Parasal Sıkılaşma En Çok Yüksek Gelir Grubunu Vurdu: Harcamalar Azaldı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdür Yardımcısı Altan Aldan, Yardımcı Ekonomist Barbaros Eriş ve Araştırmacı Alper Yıldırım tarafından hazırlanan 'Parasal Sıkılaşma ve Gelir Düzeyine Göre Tüketim Harcamaları' başlıklı analiz, Merkezin Güncesi'nde yayımlandı.

Analizde, parasal sıkılaşmanın farklı gelir gruplarındaki tüketim harcamalarına etkisi incelendi. Özellikle yüksek gelir grubundaki bireylerin tasarruf imkanlarının artmasıyla harcamalarını azalttığı, buna karşın krediye duyarlı bireylerin de yükselen kredi maliyetleri nedeniyle harcamalarını kısmak zorunda kaldığı belirtildi.

Gelir gruplarına göre tüketim eğilimleri incelendi
Analizde, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Hanehalkı Bütçe Anketi verileri kullanılarak farklı gelir gruplarının tüketim kalıpları incelendi. Ancak bu verilerin yıllık yayımlandığı ve güncel tüketim eğilimlerini doğrudan gözlemlemekte yetersiz kaldığı vurgulandı. Bu nedenle, 2024 yılına yönelik dolaylı bir analiz yöntemi kullanıldı.

Bu yöntemde, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) sepetindeki ürünlerin tüketici gelirlerine göre sınıflandırıldığı, ardından bu verilerin perakende sektöründeki ciro ve satış hacmi ile eşleştirildiği ifade edildi. Ürünler yüksek, orta ve düşük gelir gruplarına hitap eden kategorilere ayrıldı ve sektörlerin ciroları bu doğrultuda analiz edildi.

En büyük yavaşlama yüksek gelir grubunda
Analiz sonuçlarına göre, parasal sıkılaşmayla birlikte tüm gelir gruplarında tüketim harcamalarında azalma görüldü. Ancak en belirgin yavaşlama, yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerde yaşandı.

Özellikle 2023 yılının ikinci çeyreğinde, yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerin yıllık ciro artışı, düşük gelir grubuna hitap eden ürünlerden yaklaşık bir buçuk kat fazlayken, parasal sıkılaşma sonrası her iki grubun artış oranları benzer seviyelere geriledi.

Ayrıca, yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerdeki ciro artış oranının, düşük gelir grubundaki ürünlerin altına düştüğü, bunun da yüksek gelir grubundaki bireylerin tasarrufa yöneldiğini gösterdiği ifade edildi.

Satış hacimlerindeki değişim de dikkat çekti
Satış hacmi açısından bakıldığında da benzer bir eğilim gözlemlendi. Parasal sıkılaşma öncesinde, yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerin yıllık satış hacmi artışı, düşük gelir grubundaki ürünlerin yaklaşık üç katıydı. Ancak sıkılaşma sonrası bu fark önemli ölçüde azaldı.

Öte yandan, yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerin satış hacmindeki artış oranının diğer ürünlerden hala bir miktar yüksek olduğu, bunun da fiyat farklılaşmasından kaynaklanabileceği değerlendirildi.

Sonuç olarak, analizde parasal sıkılaşmanın tüm gelir gruplarında tüketim harcamalarını yavaşlattığı, ancak en belirgin etkinin yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerde görüldüğü vurgulandı.

Kaynak: CUMHA - CUMHUR HABER AJANSI