TÜBİTAK Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Mesut Güner: “Özel gereksinimli bireylere yönelik 115 projeye yaklaşık 104 milyon destek sağladık”

Türkiye Büyük Millet Meclisinde toplanan Engelli Bireyler İçin Mevzuat İnceleme Komisyonunda, ÖSYM sunumunun ardından söz TÜBİTAK’a verildi. TÜBİTAK Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Mesut Güner, kurumun engelli bireylere yönelik faaliyetlerini, destek programlarını ve kapsayıcı bilim politikası anlayışını anlattı.

Prof. Dr. Güner, komisyona hitabında “TÜBİTAK adına hepinizi saygı, sevgi ve hürmetle selamlarım. Bugün sizlere TÜBİTAK'ın engelli bireylere yönelik faaliyetlerini, destek programlarını ve kapsayıcı bilim politikası anlayışımızı paylaşmak isterim.” sözleriyle sunumuna başladı.

Güner, sunuma katılan TÜBİTAK temsilcilerini tanıtarak, “Bizimle gelen TÜBİTAK çalışanlarımız; Doktor Metin Demirsoy, BİDEB Başkan Yardımcısı; Sinem Emiroğlu Karahan, BİTO Destek Programları Müdürümüz ve Doktor Sümeyra Kara, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Başkanlığından.” bilgisini verdi.

“Görevimizi üç ana başlıkta topluyoruz”

TÜBİTAK’ın temel sorumluluk alanlarını hatırlatan Prof. Dr. Güner, “TÜBİTAK, ülkemizin bilim, teknoloji ve yenilik politikalarının yürütülmesinde önemli bir rol oynamakta ve görevimizi 3 ana başlıkta topluyoruz. Bunların bir tanesi fon sağlama, bir tanesi toplumsal katkı, diğeri ise kendi enstitü ve merkezlerimizde AR-GE çalışmaları yapmak.” dedi.

Engelli bireylere yönelik genel yaklaşımı dört başlıkta topladıklarını kaydeden Güner, “Burada 4 ana başlık yalnızca engelli bireylere yönelik destek faaliyetlerimizi değil, aynı zamanda bilim ve teknoloji politikalarında benimsediğimiz kapsayıcı bilim ve teknoloji yaklaşımını da temsil etmektedir.” ifadesini kullandı.

“Özel gereksinimli bireylere 115 projeyle yaklaşık 104 milyon destek”

TÜBİTAK’ın araştırma fonları üzerinden özel gereksinimli bireylere yönelik projelere verdiği desteği paylaşan Prof. Dr. Güner, “Araştırma fonlarımızdan son üç yılda özel gereksinimli bireylere yönelik toplam 115 projeye yaklaşık 104 milyon destek sağladık.” bilgisini verdi.

Avrupa Birliği programlarından da önemli fonlar alındığını belirten Güner, “Yine AB Çerçeve Programları kapsamında engelli bireylere yönelik 6 projeyle 756 bin avroluk bir fon alınmıştır.” dedi.

“Kemik kayıpları ve akıllı bileklik tabanlı takip sistemi gibi projeler yürütüyoruz”

TÜBİTAK’ın kendi enstitülerinde yürüttüğü çalışmalara da değinen Prof. Dr. Güner, “Ankara'da ve Gebze'de değişik enstitülerimiz ve merkezlerimiz bulunmakta. Burada da yine farklı çalışmalarımız var. Örnek verecek olursak: kemik kayıplarının önlenmesine yönelik yeni nesil biyomalzeme geliştirilmesi, engelli vatandaşlar için akıllı bileklik tabanlı sağlık takip ve erken uyarı sistemi gibi projeler yürütülmektedir.” dedi.

Bu çalışmaların MAM, BİLGEM ve TUSSİDE gibi birimlerde sürdürüldüğünü belirten Güner, ayrıntıların sunumda yer aldığını ifade etti.

4008 Programı: Özel gereksinimli bireyler için bilim ve toplum çağrısı

Prof. Dr. Güner, TÜBİTAK Bilim ve Toplum Başkanlığı tarafından yürütülen 4008 kodlu programı detaylı şekilde anlattı. Güner, “4008 kodlu programımız Bilim Toplum Başkanlığı Destek Programı tarafından yürütülüyor. Özel gereksinimli bireylerin merak duygularını, araştırma, sorgulama ve öğrenme isteklerini teşvik etmek, bilişsel, sosyal, görsel motor becerilerini geliştirmek amacıyla ilk defa 2022 yılında çağrıya çıkıldı ve o günden bugüne her Aralık ayında çağrıya çıkılmakta.” dedi.

Bugüne kadar sağlanan proje desteğini özetleyen Güner, “Bugüne kadar 190 projeye destek verdik, yaklaşık 50 milyon civarında bir destek miktarı sağladık.” bilgisini paylaştı.

4008 programının hedef kitlesini geniş bir çerçevede tanımlayan Güner, “Bu projedeki hedef kitlelerimiz özel gereksinimli bireyler, ebeveynler, öğretim elemanları, öğrenciler, öğretmenler, bilim merkezi çalışanları ve özel gereksinimli bireylerin günlük yaşamını kolaylaştıracak biçimde profesyonel hizmet sunan tüm kişileri kapsamaktadır.” dedi.

4008 programında yaşanan sorunlar ve öneriler

Programın sahadaki uygulanması sırasında kendilerine aktarılan bazı sorunlara da değinen Prof. Dr. Güner, “Bu 4008 programının işlemesine yönelik ufak tefek sorunlar bize aktarılıyor. Bunlardan bir tanesi, proje süresince il ve ilçe millî eğitim müdürlükleri veya kaymakamlıklarca bazı destekler konusunda ufak tefek sorunlar olduğu yönünde.” ifadelerini kullandı.

Üniversitelerde görev yapan akademisyenlerin bu projelere daha fazla ilgi göstermesi için teşvik ihtiyacına dikkat çeken Güner, “4000’li projeler AR-GE projesi değil; üniversitelerde bu işi yapan akademisyenlere ekstra puan verilmiyor. Buna yönelik belki Üniversitelerarası Kurul, doçentlik sürecine de dâhil olacak şekilde bir performans puanı verilmesini önemli görüyoruz. Böylece akademisyenlerin bu projeyi yapma isteği teşvik edilebilir.” değerlendirmesini paylaştı.

Güner, programın işleyişini güçlendirecek koordinasyon önerilerini de, “Eğitimciler, psikologlar, özel eğitim merkezleri ve uzmanları, diğer sağlık profesyonelleri ve yerel yönetimler arasında daha sıkı bir koordinasyon olması bu projenin daha işler hâle gelmesini sağlayacaktır. Yine, yürütücü kurumun da projeye ilgi göstermesi önemli.” sözleriyle dile getirdi.

4008 kapsamındaki örnek projelere de atıf yapan Güner, “Bu projeyle ilgili birçok örnek var elimizde. Bunların birkaçını ekranda görebilirsiniz: ‘Sessiz Mucitler Yapay Zekâ Projesi’, ‘Engelsiz Bilim Kampı Projesi’ gibi.” dedi.

Bilim merkezleri ve atölyeler: 20 ilde 40 merkez, 18 milyon ziyaretçi

TÜBİTAK Başkan Yardımcısı, 4003 kodlu Bilim Merkezleri ve Atölye Destek Programı hakkında da Komisyonu bilgilendirdi. Güner, “Ülkemizde 20 ilde TÜBİTAK destekli olarak hizmete açılan 40 tane bilim merkezimiz bulunmakta. Bu merkezleri yaklaşık olarak bugüne kadar 18 milyon kişi ziyaret etti.” bilgisini verdi.

Bu merkezlerin özel gereksinimli bireylere erişim imkânı sunduğunu vurgulayan Güner, “TÜBİTAK destekli bilim merkezlerinde etkileşimli sergi alanları ve atölye etkinlikleriyle özel gereksinimli bireylere erişilebilmektedir. Bunun yanı sıra, bilim merkezleri toplumun tüm kesimlerine olduğu gibi, özel gereksinimli bireylere yönelik gerçekleştirilecek bilim söyleşileri, bilim şovları gibi bilim ve toplum etkinliklerine de ev sahipliği yaparak ülke genelinde yaygın etkiye erişilmesi için önemli bir araçtır.” dedi.

2237 Programı: Engelli farkındalığı için eğitim etkinlikleri

Prof. Dr. Mesut Güner, TÜBİTAK’ın 2237 Bilimsel Eğitim Etkinliklerini Destekleme Programı kapsamında engelli bireylere yönelik farkındalık oluşturmayı amaçlayan etkinliklere de destek verildiğini anlattı. Güner, “Bu programa herkes başvurabiliyor. Son üç yılda özel gereksinimli bireylere yönelik farkındalığı artırmak ve sorunlarına yönelik toplam 296 eğitici ile 884 katılımcının yer aldığı 29 etkinliğe destek vermişiz.” dedi.

Etkinlik başlıklarından örnekler paylaşan Güner, “Bu etkinliklerin başlıklarına bakacak olursak, birkaçını söyleyeyim: ‘Engelli Bireylere Duyarlı Afet Yönetimi Eğitimi’, ‘Otizmin Farkındayız Eğitimlerde Biz de Varız’ gibi birçok çalışma mevcut.” ifadelerini kullandı.

Üniversite öğrencilerine pozitif ayrımcılık: Özel gereksinimli birey içeren projelere artı 1 puan

TÜBİTAK’ın üniversite öğrencilerine yönelik proje çağrılarında, özel gereksinimli bireylerin yer aldığı ekipler için pozitif ayrımcılık uyguladığını belirten Prof. Dr. Güner, “Biz üniversite öğrencilerimizin proje yapmasına çabalıyoruz; proje kültürünü öğrensin, fikirlerini ürüne dönüştürsünler istiyoruz. Bu noktada da 2 çağrımız var: Bir tanesi doğrudan araştırma projesi, diğeri de sanayiye yönelik araştırma projeleri.” dedi.

Güner, “Burada özel gereksinimli bireylere özel bir pozitif ayrımcılık yapıyoruz. Onlara ekstra artı 1 puan veriyorduk. Bu, onları bir adım öne geçiriyor.” açıklamasını yaptı.

Rakamları paylaşan Güner, “Sayılara baktığımızda, 2023’te ekibin içinde özel gereksinimli bir birey varsa 47 başvuru varmış. Sonraki yıllarda 54, 149 derken toplam 250 başvuru olmuş son üç yılda. Desteklenme oranları da gerçekten güzel; yüzde 80. Bu iyi bir başarı; normalde bu programlarda destek oranı yüzde 40-50 arası. O artı 1 puan bu projeleri bir adım daha öne çıkarmış; bu da bizim pozitif ayrımcılığımızı gösteriyor.” sözleriyle değerlendirmede bulundu.

Dergiler, podcastler, Braille ve sesli kitaplarla erişilebilir yayıncılık

TÜBİTAK’ın yayıncılık faaliyetlerinde de erişilebilirlik ilkesini öne çıkardığını belirten Prof. Dr. Güner, “Bizim dergilerimiz ve kitaplarımız var; bunlar yetişkin, çocuk ve gençlik ile okul öncesi kitaplığı olmak üzere 3 ana kategoride yayınlanmakta.” dedi.

Dijitalleşme sürecine dikkat çeken Güner, “Dergileri mümkün olduğu kadar dijitalleştirmeye çalıştık. Bilim ve Teknik dergisi podcast içerikleri 1 Ocak 2025’ten itibaren yayınlanmaya başlanmıştır. Bilim ve Çocuk dergisi ise 2022 yılından itibaren podcast yayıncılığa devam etmektedir.” bilgilerini paylaştı.

Bu içeriklerin erişilebilir platformlarda sunulduğunu belirten Güner, “Bugün itibarıyla Bilim ve Teknik, Bilim ve Çocuk ve Bilim Genç podcast içerikleri Apple Podcast, SoundCloud, Spotify ve YouTube platformlarında paylaşılıyor.” dedi.

Görme engelliler için geliştirilen yayınlara da ayrı bir parantez açan Güner, “Görme engelliler için Braille alfabesiyle hazırlanmış kitaplar ve sesli kitaplar üretilmekte. Ayrıca engellilik konusunda farkındalık oluşturarak çeşitli içerikler okuyucuyla buluşturulmakta.” ifadelerini kullandı.

“27 eser sesli kitap formatına dönüştürüldü”

Prof. Dr. Güner, sesli kitap çalışmalarını şöyle özetledi:

“Bu doğrultuda TÜBİTAK Yayınlarından ‘Gökyüzünü Tanıyalım’ kitabının seslendirilmesi tamamlanarak Bilim Genç web sitesi üzerinden ücretsiz olarak yayınlanıyor. Bunun dışında, popüler bilim kitaplığına ait 4 yetişkin telif kitabıyla, Braille alfabesiyle yazılmış ‘Kim Ne Zaman İcat Etti?’ serisinden 22 kitabın da seslendirilmesi tamamlanmıştır. Böylece son dönemde toplam 27 eser sesli kitap formatına dönüştürülmüş ve bu sesli kitaplar da yakın zamanda değişik platformlarda yer alacaktır.”

Sunum sırasında bu çalışmaların geri dönüşlerine ilişkin kısa bir video da Komisyon üyeleriyle paylaşıldı.

“Bilim merkezleri ve projelerde engelli bireylerle birlikte çalışıyoruz”

Sunumunun sonunda TÜBİTAK’ta çalışan engelli personelden de bahseden Prof. Dr. Güner, “Biz aynı zamanda TÜBİTAK'ta bu arkadaşlara da yer veriyoruz. Özellikle Turgay diye bir arkadaşımız var, SAGE'de çalışıyor. Onun hayallerinin gerçeğe dönüştüğü yer TÜBİTAK.” sözleriyle kurum içindeki kapsayıcı istihdama dikkat çekti.

Güner, konuşmasını “Hepinize teşekkür ederim bize bu fırsatı verdiğiniz için.” diyerek tamamladı. Sunumun ardından Komisyon Başkanı ve üyeleri TÜBİTAK’ın yayın ve Braille kitap çalışmalarına ilişkin memnuniyetlerini dile getirdi.

Kaynak: CUMHA - CUMHUR HABER AJANSI