Plastikler Gözle Görülmeden Parçalanıyor: Nanoplastik Tehlikesi Sanılandan Çok Daha Derin
Columbia Üniversitesi öncülüğünde yapılan yeni araştırma, günlük hayatta kullanılan plastiklerin çevresel etkilerle nasıl nano boyutta parçacıklara ayrıldığını ve bu parçaların insan sağlığı üzerindeki potansiyel tehlikelerini gözler önüne serdi. Bilim insanları, plastiğin moleküler yapısındaki ‘yumuşak katmanların’ zayıflamasıyla başlayan bu sürecin, DNA üzerinde bile etkili olabilecek sonuçlara yol açabileceği konusunda uyarıyor.
Nanoplastikler her yerde
Plastik maddelerin eşsiz fiziksel özellikleri onları çok yönlü kılarken, aynı zamanda çevresel koşullar altında nano ve mikro boyutta parçacıklara ayrılmaya açık hale getiriyor. Yeni bir araştırma, bu süreçte görev alan moleküler mekanizmaları ortaya koyarak plastik kirliliğinin yaygınlığını daha net bir biçimde anlamamızı sağladı. Bilim insanları, nanoplastiklerin Antarktika’dan insan kanına kadar hemen her ortamda tespit edildiğini belirtiyor.
Plastiklerin yapısı bozuldukça parçalanma başlıyor
Nature Communications dergisinde yayımlanan çalışmada, Columbia Üniversitesi Mühendislik Fakültesi’nden Prof. Sanat Kumar, Michael Bykhovsky ve Charo Gonzalez-Bykhovsky'nin liderliğini yaptığı ekip, plastiğin ‘tuğla ve harç’ benzeri yapısına odaklandı. Plastiklerin %75’inde bulunan bu yapı, dönüşümlü olarak dizilmiş sert ve yumuşak katmanlardan oluşuyor. Özellikle yumuşak katmanlar, dış etkilere karşı daha savunmasız olduğu için parçalanma süreci bu bölgelerde başlıyor.
Sert katmanlar serbest kaldığında risk büyüyor
Zamanla oksidasyon, UV ışınları ve kimyasallara maruz kalan yumuşak katmanlar bağlayıcı işlevini kaybediyor. Bu da sert kristal segmentlerin birbirinden ayrılmasına ve çevreye dağılmasına neden oluyor. Bu parçalar, mikroskobik boyutlara indiğinde, hücre zarlarını geçip çekirdeğe ulaşabilecek kadar küçük hale gelebiliyor. Araştırmacılara göre, bu düzeyde bir etkileşim DNA üzerinde değişiklik yapabilecek kadar ciddi sağlık sorunları yaratma potansiyeline sahip.
Geri dönüşüm mü, sağlık sorunu mu?
Prof. Kumar, kullanılan plastiklerin yalnızca %2’sinin geri dönüştürüldüğünü ve bunun nedeninin ekonomik zorluklar olduğunu belirtiyor. Ancak nanoplastiklerin insan sağlığı üzerindeki etkileri göz önüne alındığında, geri dönüşümün aslında uzun vadede daha ekonomik olabileceğini ifade ediyor. Aynı zamanda, plastik üretiminde yumuşak katmanların mimarisinin değiştirilmesi ile parçalanmanın azaltılabileceği öngörülüyor.
Kaynak: CUMHA - CUMHUR HABER AJANSI
