Uyku Gerçekten Neden Gereklidir? Bilim Hâlâ Kesin Bir Cevap Bulamadı

İnsan ömrünün yaklaşık üçte biri uykuda geçiyor. 80 yaşına kadar yaşayan bir birey, hayatının yaklaşık 25 yılını uyuyarak tamamlıyor. Ancak bilim insanları, uykunun neden bu kadar kritik olduğunu kesin olarak açıklayamıyor.

New York Üniversitesi'nden nörobilimci Michael Halassa, bu durumu ‘utanç verici’ olarak değerlendiriyor. Halassa'ya göre yemek yeme ve üreme gibi temel biyolojik ihtiyaçlar net bir şekilde açıklanabilirken, uyku konusunda kesin bir fikir birliği sağlanabilmiş değil. Evrimsel açıdan bakıldığında ise uyku, canlıyı savunmasız bıraktığı için büyük bir dezavantaj gibi görünüyor. Ancak beynin kendini günde saatlerce dış dünyadan izole etmesi, çok önemli bir sebebe dayanıyor olmalı.

Beyin Plastisitesi ve Uyku İlişkisi

Uyku ile ilgili en güçlü teorilerden biri, beynin plastisitesi yani esnekliği üzerindeki etkisidir. Uyku, beynin kendini organize etmesi ve sinir ağlarını yeniden düzenlemesi için kritik bir süreç olabilir. Yapılan çalışmalara göre, uykusuz bırakılan laboratuvar fareleri üç hafta içinde ölüyor. İnsanlar üzerinde yapılan araştırmalarda ise 24 saat boyunca uykusuz kalan bireylerde halüsinasyonlar ve şizofreni benzeri belirtiler görülebiliyor.

Uyku Aşamaları ve Beyindeki Değişimler

Uyku süreci, ‘hızlı göz hareketi’ (REM) ve ‘REM olmayan’ uyku olarak ikiye ayrılıyor. Uykuya dalarken vücut, kalp atışlarını yavaşlatıyor ve derin uykuya geçiş yapıyor. Uyandıktan sonra kısa bir süre kendine gelmek zorlaşabiliyor. REM uykusu ise uykuya daldıktan yaklaşık 90 dakika sonra başlıyor ve rüyaların çoğu bu aşamada gerçekleşiyor.

Beyindeki elektriksel aktivite, REM uykusunda uyanıklık haline oldukça benzerken, kaslar neredeyse tamamen hareketsiz hale geliyor. Bu durum, halk arasında ‘karabasan’ olarak bilinen uyku felcine de neden olabiliyor.

Araştırmalar, REM olmayan uykunun büyüme hormonu salgılanması ve protein sentezinin hızlanması gibi biyolojik işlevleri desteklediğini gösteriyor. REM uykusunda ise beyin, öğrenilen bilgileri organize ediyor ve hafızayı güçlendiriyor.

Uyku Beyni Nasıl Temizliyor?

2013 yılında yapılan bir araştırmaya göre, uyku sırasında beyin metabolik atıkları temizleyerek kendini yeniliyor olabilir. Beyin, uyanıkken tükettiği enerjinin sadece yarısını uyku sırasında kullanıyor ve bu süreçte toksik maddeleri arındırıyor. Ancak bu teori daha fazla araştırmayla desteklenmeli.

Ayrıca, uykunun hafıza ve öğrenme üzerindeki etkileri de kanıtlanmış durumda. Uykusuzluk, kısa süreli hafızada bozulmalara ve bilgilerin işlenmesinde sorunlara yol açabiliyor. Sinir hücreleri arasındaki bağlantılar, uyku sırasında güçleniyor ve yeni öğrenilen bilgilerin kalıcı hale gelmesine yardımcı oluyor.

Sonuç olarak, uyku beynin gelişimi ve işleyişi açısından hayati bir rol oynuyor. Ancak uykunun kesin nedeni ve biyolojik mekanizması hakkında hâlâ birçok bilinmez bulunuyor. Gelecekte yapılacak araştırmalar, bu alandaki sırları daha da aydınlatabilir.

Kaynak: CUMHA - CUMHUR HABER AJANSI